Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 2007

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ 4


Helene Hanff, 84, Charing Cross Road, μετάφραση Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2004, 146 σ.

Της Mafalda και πάλι

Αδιάβαστη. Δηλαδή αυτό το βιβλίο δεν ήταν στη λίστα και όχι μόνο δεν ήταν στη λίστα αλλά δεν ήταν ούτε καν κάπου εκεί γύρω. Ναι, ναι η Mafalda ήταν εκείνη που το είχε διαβάσει πρώτη, που της ήρθε αμέσως στο μυαλό ότι ανήκει στην κατηγορία των αναγνώσεων βιβλία για βιβλία. Την ίδια την ημέρα της αποκάλυψης το αγοράζω και πέφτω στις σελίδες του. Και τώρα διαβασμένη έχω να πω…
Η Αμερικανίδα Helene Hanff (1916-1996) που έζησε από τα γραψίματά της σε διαφορετικά είδη του λόγου (λήμματα για εγκυκλοπαίδειες, ιστορικά παιδικά βιβλία, σενάρια για την τηλεόραση και διορθώσεις κινηματογραφικών σεναρίων) χωρίς να γνωρίσει καταξίωση και να αποκτήσει οικονομική άνεση, είχε αληθινό πάθος για την αγγλική λογοτεχνία και για τις επιμελημένες τυπογραφικά εκδόσεις. Και καθώς οι αμερικανικές εκδόσεις δεν την ικανοποιούσαν ποιοτικά, αποφάσισε να απευθυνθεί σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο του Λονδίνου που βρισκόταν στον αριθμό 84 της Charing Cross Road, εξου και ο τίτλος του βιβλίου. Έστειλε το πρώτο γράμμα της στις 5 Οκτωβρίου του 1849 στους Marks and Co, χρονιά που οι απόηχοι του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου στην καθημερινή ζωή των Λονδρέζων ήταν δεν είχαν ακόμα σβήσει. Στο σημείο αυτό ξεκινά μια πολύχρονη επικοινωνία μεταξύ βιβλιανθρώπων που προσπαθούν να ικανοποιήσουν ο ένας τον άλλο γιατί ακριβώς αντιλαμβάνονται τις ανάγκες τους και τις εκτιμούν ανάλογα.
Ξετυλίγεται σαν κουβάρι η σειρά των διαβασμάτων της Helene πώς από τον έναν οδηγείται στον άλλο Άγγλο συγγραφέα, -από τον 15ου αιώνα- πώς η μια ανάγνωση κρύβει στα ουσιαστικά συστατικά της ένα προηγούμενο έργο και πώς πλάθεται σε ένα νέο αυτούσιο δημιούργημα, που το παραγγέλνει για να το διαβάσει, να γίνει μέρος του με όλους τους τρόπους. Της αρέσει «η συντροφική αίσθηση» (σ. 48) να γυρίζει τις σελίδες που γύρισε πριν κάποιος άλλος συγκεντρωμένος αναγνώστης, να διαβάζει τις σημειώσεις, να κοντοστέκεται στις υπογραμμίσεις. Τα ίχνη προηγούμενων επισκεπτών στις ίδιες σελίδες είναι πατήματα για τους επόμενους και η Helene χαίρεται να τα περπατά συνειδητά. Ανοίγοντας αυτόματα στα πολυδιαβασμένα σημεία την οδηγούν να διαβάσει αποσπάσματα που είχε επισημάνει ο προηγούμενος οδοιπόρος και δεν είχε υπόψη της (σ. 83).

Κάτι σαν σημείωση υστερόγραφη. Η Πάμελα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1741, θεωρείται το πρώτο αληθινό μυθιστόρημα στην ιστορία της αγγλικής φιλολογίας. Η μορφή του πρώτου αυτού μυθιστορήματος είναι επιστολιμιαία. Η αφήγηση παρουσιάζεται αποκλειστικά μέσα από τις επιστολές που απευθύνει η Πάμελα Άντριους στους γονείς της, περιγράφοντας πώς καταφέρνει να αντιστέκεται στις επιθέσεις αποπλάνησης του αφεντικού της και πώς εκείνος τελικά αποφασίζει να αλλάξει την ‘ανέντιμη συμπεριφορά’ του και να την παντρευτεί αν και δεν ανήκει στην ίδια κοινωνική τάξη με τον ίδιο, αμείβοντας την ‘αρετή’ της. Θεωρείται μυθιστόρημα γιατί μέσα από τα γράμματα αποτυπώνεται η καθημερινή συμπεριφορά και ψυχολογία χαρακτήρων, οι οποίοι σκέπτονται, δρουν, αλληλοεπηρεάζονται, διαπλάθονται κατά τη διάρκεια της πλοκής.
Κατά κάποιο τρόπο το ίδιο συμβαίνει και σε τούτη την περίπτωση. Μέσα από τα γράμματα οι άνθρωποι γνωρίζονται, γνωρίζουν τις ζωές τους, την καθημερινότητά τους, τα σπίτια τους, τους γείτονες και συναδέλφους τους, τα προβλήματά τους, τις ελλείψεις σε τρόφιμα και αγαθά της σύγχρονης ζωής που κυριαρχούν στην μεταπολεμική αμερικανική κοινωνία χωρίς να έχουν συναντηθεί κατά πρόσωπο ποτέ, αν και πολύ το επιθυμούν. Και όχι μόνον απλά γνωρίζονται. Υπάρχει μια λεπτή αλλά σαφής δια-δράση. Ο Frank Doel σταδιακά παύει να είναι τυπικός και μόνον επαγγελματικός, ακόμα και όταν χρησιμοποιεί επιστολόχαρτο της φίρμας των Marks & Co. Η γυναίκα του Frank, Nora γράφει και αυτή γράμματα για να ομολογήσει, μετά τον θάνατο του άντρα της, ένα αίσθημα ζήλειας απέναντι στην Helene που ποτέ δεν συνάντησε ο Frank γιατί πέθανε, για αυτό που τους ένωνε, την αγάπη για τα βιβλία και τα κοινά διαβάσματα. Το πλησίασμα του πνεύματος. Για αυτό, νομίζω, ότι ήταν δυνατή η μεταφορά του στην μεγάλη οθόνη και διασκευάστηκε για το θέατρο. Και αν και το πρώτο μυθιστόρημα γράφτηκε εξ επί τούτου σε επιστολιμιαία μορφή, εδώ η αλληλογραφία είκοσι ετών μετατρέπεται εκ των υστέρων σε ένα είδος μυθιστορήματος. Οι σχέσεις των ανθρώπων, ανθρώπων των βιβλίων στην περίπτωσή μας, μέσα στο χρόνο κρυσταλλώνονται στις πιο αληθινές, τρυφερές ιστορίες και που με τον χρόνο παίρνουν να μοιάζουν σε μυθ-ιστορίες.

3 σχόλια:

librarian είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
librarian είπε...

Τι καλύτερο από το να ξενυχτάς συντροφιά και εξαιτίας ενός καλού βιβλίου…
Πράγματι ένα βιβλίο για το βιβλίο που δικαίως παρουσιάζεται στο ιστολόγιό σας. Μέσα στις σελίδες του σκιαγραφείται μια εποχή που τώρα πια ανήκει στην ιστορία και διακρίνεται πως άνθρωποι που ποτέ δεν έχουν ειδωθεί μπορούν να δεθούν διαβάζοντας απλά τις ίδιες λέξεις (τέλειο).
Παράλληλα όμως αποτελεί έναν ύμνο για τα παλαιοβιβλιοπωλεία και παρουσιάζονται οι σημαντικές διαφορές τους από τα βιβλιοπωλεία. Εκεί ο βιβλιόφιλος μπορεί να βρει κρυμμένους θησαυρούς από καιρό ξεχασμένους που ματαίως αναζητούσε σε ράφια και αποθήκες εκδοτικών οίκων, μεγάλων και μικρών βιβλιοπωλείων. Σε χώρους όπως τα παλαιοβιβλιοπωλεία η ζωή των βιβλίων επιμηκύνεται γιατί εκεί τα βιβλία δεν αποσύρονται ούτε πολτοποιούνται (η λέξη αυτή ηχεί στα αφτιά μου σαν σκηνή βγαλμένη από θρίλερ) απλά ξαναγοράζονται και ξαναδιαβάζονται επ’ αορίστου, δίνοντας σε κάθε καινούριο κάτοχο τη χαρά να επικοινωνεί με τον προηγούμενο με έναν τρόπο απλά μαγικό.
Μπορεί λοιπόν να έχασα κάποιες ώρες από τον ύπνο μου (δε μου συμβαίνει συχνά) αλλά έμαθα μια συγγραφέα που δε γνώριζα (θα εκδώσει κανείς και το δεύτερο βιβλίο της;) και ένα ακόμα καλό βιβλίο για να προτείνω στους αναγνώστες.
Να δώσω συγχαρητήρια για την επιλογή του βιβλίου είναι απλά περιττό;
ΥΓ. Ελπίζω το ιστολόγιό σας να εξελιχθεί μέσα στους επόμενους μήνες σε έναν πραγματικό κατάλογο με βιβλία για τα βιβλία.
Καλή συνέχεια!

Elli είπε...

Τα Βιβλία για Βιβλία είναι μια στήλη που επιθυμεί να εντοπίσει όσα περισσότερα αυτού του περιεχομένου βιβλία, ιδωμένα μέσα από το ευρύ φάσμα των αντικειμένων που περιλαμβάνουν τα βιβλία και την μακριά αλυσίδα των δημιουργών τους, από όσους περισσότερους πολιτισμούς.Γιατί το βιβλίο είναι μια παγκόσμια κατάκτηση.
Βάλτε, λοιπόν, ένα χεράκι..