ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ 16

Της Καρολίνας

Hariett Scott Chessman, Η Λύντια Κασσάτ διαβάζει την πρωινή εφημερίδα, μυθιστόρημα, μετάφραση Παλμύρα Ισμυρίδου, Άγρα, Αθήνα 2002, 232 σ.

Τόσα τα είδη της γραφής, τόσα τα είδη του λόγου και της έκφρασής του και άλλοι τόσοι οι συνδυασμοί τους. Και αν συνταιριαστούν και με άλλα είδη της ανθρώπινης εκφραστικότητας προκύπτουν ακόμα περισσότερες ποικιλίες δημιουργίας που τροφοδοτούν η μια την άλλη, με τρόπους πρωτότυπους που μεταθέτουν τα όρια των ειδών, καταπατούν τα σύνορα, αχρηστεύουν τους ορισμούς. Και εντέλει είναι φορές που φτιάχνουν νέα είδη από τα οποία μερικά εξελίσσονται και ανθίζουν και ορισμένα παραμένουν υβρίδια μιας ιδέας. Αν σε ζωγραφιές μπουν λόγια που ίσως και να ειπώθηκαν και λόγια που μάλλον δεν ειπώθηκαν αλλά τα σκέφτηκε η συγγραφέας που ανάπλασε με τις γνώσεις της και με τις εντελώς προσωπικές ευαισθησίες της τότε προκύπτει μια ιστόρηση αληθινής ιστορίας φιλτραρισμένης που συγχρόνως πατάει σε στοιχεία της περασμένης πραγματικότητας. Και δεν έχει να κάνει τόσο με τα γεγονότα αυτά καθαυτά αλλά με τα αισθήματα και τις εικόνες του νου, τότε και σήμερα.

Η Αμερικανίδα ζωγράφος Mary Cassat (1844-1926) ζωγράφισε την αδελφή της Λύντια (1837-1882) πέντε συνολικά φορές σε διαφορετικές στάσεις: διαβάζοντας, πίνοντας τσάι, με το βελονάκι στον κήπο, οδηγώντας μια άμαξα και μπροστά στο τελάρο του κεντήματος. Η Λύντια βαριά άρρωστη από το καλοκαίρι του 1881, βλέπει τον αδύναμο εαυτό της μέσα από τους πίνακες της αγαπημένης της αδελφής. Βλέπει πώς εκείνη την βλέπει. Πώς θα την δουν στην συνέχεια, θα την γνωρίσουν και θα την θυμούνται αργότερα μέσα από τους όλο συγκίνηση και λεπτότητα ιμπρεσιονιστικούς πίνακες. Μια διαδικασία αυτογνωσίας που διαθλάται πέρα δώθε. Η συγγραφέας Hariett Scott Chessman που διδάσκει γραφή στο Πανεπιστήμιο του Yale έστησε την μυθοπλασία της γύρω από αυτούς τους πέντε πίνακες, ανασυστήνοντας την ζωή της αμερικανικής οικογένειας που ζει στο Παρίσι. Φαντάστηκε το χρονικό του κάθε πίνακα, τις σκέψεις, τα μύχια της Λύντια. Έκτισε την οικιακή ατμόσφαιρα και τα βαριά σύννεφα που στέκονταν σε κάθε βήμα της (αρρώστιες και θάνατοι μικρών αδελφών) και έδωσε αδρά το Παρίσι των καλλιτεχνών με τα γεγονότα που τους κινητοποιούσαν. Εισχώρησε στον κόσμο τους υποθέτοντας τις συνήθειές τους, τις διαδρομές τους, τις παρέες και το αναγνωστικό τους υπόβαθρο: μια μίξη της αγγλόφωνης (Τέννυσον) και της γαλλικής (Φλωμπέρ) κουλτούρας.

Ας επικεντρωθούμε (το απαιτεί η στήλη Βιβλία για Βιβλία άλλωστε) στον πρώτο πίνακα/κεφάλαιο που έχει τον τίτλο «Γυναίκα που διαβάζει». Βλέπουμε την δεξιά πλευρά του μοντέλου του έργου, την Λύντια, μισοξαπλωμένη αλλά όχι εντελώς χαλαρή πάνω στον πράσινο καναπέ. Ο λαιμός της χωμένος στο λευκό σάλι κρύβει ένταση. Δείχνει ήρεμη και συγκεντρωμένη στην διπλωμένη εφημερίδα που διαβάζει. Δεν φαίνεται ο τίτλος της εφημερίδας αλλά η συγγραφέας είναι σίγουρη ότι πρόκειται για το Petit Journal. Περιγράφει και την σκηνή επιλογής του αντικειμένου της ανάγνωσης, υποθέτει και διχοστασία στην επιλογή. Η Λύντια θα προτιμούσε να κρατά το βιβλίο της, την Μαντάμ Μποβαρύ που διαβάζει για δεύτερη φορά καθώς κατά την διάρκεια της πόζας έχει διαβάσει όλα τα άρθρα, ακόμα και τις διαφημίσεις της εφημερίδας (σ. 28-29). Μετανιώνει που δεν έχει το μυθιστόρημά της. Αντίθετα η Μαίη σχολιάζει κριτικά: «Οι πίνακες απεικονίζουν μονίμως γυναίκες με ένα βιβλίο στο χέρι… Μια εφημερίδα είναι ότι πρέπει… Είναι τόσο μοντέρνο. Δείχνει πως είσαι μια γυναίκα σκεπτόμενη». Διαλέγει μια δυναμική ανάγνωση, μέσα στα τρέχοντα γεγονότα, την ζωντανή καθημερινότητα για την άρρωστη αδελφή της. Σαν να μην παραδέχεται το γεγονός της επικείμενης απώλειας με αυτήν την κίνηση.
Έχει σημασία. Οι ζωγραφικοί πίνακες μαρτυρούν τις σχέσεις βιβλίου, ανάγνωσης και γυναικών στο πέρασμα του χρόνου. Τι διαβάζουν, πώς και πού διαβάζουν, τι σκέφτονται, τι νιώθουν την μαγική ώρα της ανάγνωσης. Από την θρησκευτικότητα του Ευαγγελίου και των προφητικών κειμένων, στο διάβασμα επιστολών, στην σιωπηλή μοναχική ανάγνωση που ελευθερώνει, στην ανάγνωση που ψυχαγωγεί και ευχαριστεί, στο πάθος της ανάγνωσης, ιδιωτικά στην άνεση του ατομικού, στην φιλόξενη συνήθως φύση, με παρέα ως ομαδική δράση, σε δημόσιους χώρους. Θέμα δοσμένο με πλήθος τεχνοτροπιών.
Αυτάαα!