Ραιμόν Ζαν, Η αναγνώστρια, μετάφραση από τα γαλλικά Δέσποινα Σαραφείδου, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1995, 145 σ.
Η στήλη κι αν ξεκίνησε από παρουσιάσεις λογοτεχνικών βιβλίων για βιβλία σε αυτά ξαναγυρνά. Το ξετύλιγμα διαφόρων επιμέρους βιβλιοκατηγοριών έφερε μια ποικιλία, έβαλε θέματα και σκέψεις, μερικές από αυτές κουβεντιάστηκαν και τώρα καταπιάνεται και πάλι με την λογοτεχνία. Ένα σύγχρονο γαλλικό μυθιστόρημα του 1986 που κυκλοφόρησε στα ελληνικά τον Νοέμβριο του 1995, Η αναγνώστρια.
Πολλά είναι τα επαγγέλματα που συνδέονται άρρηκτα με το βιβλίο, την δημιουργία από το σημείο μηδέν και την διακίνησή του (θα τα αφήσω για μια άλλη φορά ίσως, πιο αναλυτικά). Όμως, η δουλειά της «αναγνώστριας» δεν είναι μια δουλειά καθιερωμένη και αναγνωρισμένη. Είναι ένα εύρημα του συγγραφέα για να χτίσει χαλαρά ένα μάλλον σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Σήμερα θεωρείται αυτονόητο ότι η ανάγνωση είναι διαδικασία κατά βάση μοναχική, ατομική, με μια εσωτερική άρθρωση να ξεχωρίζει τα φωνητικά σύμβολα και να αποκωδικοποιεί το περιεχόμενο. Για πολλά περισσότερα περί ανάγνωσης και της ιστορίας της υπάρχει βέβαια το χορταστικό βιβλίο του Alberto Manguel, Η ιστορία της ανάγνωσης (Λιβάνης, Αθήνα 1997).
Στις Λέσχες Ανάγνωσης που ποικίλλουν ανάλογα με τα θέματα ενδιαφέροντος και λειτουργούν για μικρούς και για μεγάλους, –διαδεδομένες στον σαξονικό κόσμο και την Γαλλία– δεν διαβάζονται βιβλία μεγαλόφωνα. Ο καθένας και η καθεμιά έρχονται «διαβασμένοι», έχουν διαβάσει μόνοι τους, χώρια, σε ιδιωτικό χρόνο και χώρο, το συμφωνημένο βιβλίο και συνβρίσκονται για να το συζητήσουν. Λέσχες Ανάγνωσης καλλιεργούν πολλές βιβλιοθήκες και το ΕΚΕΒΙ στην Ελλάδα. Αγαπημένη μου αυτή της Λειβαδιάς.
Η Μαρί-Κονστάνς Ζ. πλάθει το επάγγελμα της αναγνώστριας μετά από προτροπή της φίλης της Φρανσουάζ. Παρόλο που δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της, διατηρεί στενή σχέση με τον καθηγητή της Ρολάν Σορά, με τον οποίο συζητά την επαγγελματική της απασχόληση και εκείνος την καθοδηγεί ως προς τις ανάγκες και τα γούστα των «πελατών» της. Βάζει αγγελία στην εφημερίδα σύμφωνα με την οποία προσφέρει κατ’ οίκον ανάγνωση και σύντομα αρχίζει να δέχεται γράμματα ενδιαφέροντος. Μας διηγείται την αναγνωστική της περιπέτεια σε πρώτο πρόσωπο. Σκέψεις, γεγονότα, πράξεις δικές της και των άλλων, αποσιωπητικά, πλάγια γράμματα τονισμένα, μετέωρες ή σύντομες προτάσεις. Για να είναι πιο πειστική επαγγελματίας παραγγέλνει γυαλιά με σκέτο τζάμι αν και δεν τα χρειάζεται. Της δίνουν το κατάλληλο ύφος.
Μια μητέρα αναζητά κάποιον να διαβάζει στον ανάπηρο έφηβο γιο της Έρικ, η μαρξίστρια Ουγγαρέζα κόμισσα και Στρατηγίνα Ντυμενίλ, ένας Διευθυντής μιας μεγάλης επιχείρησης που επιθυμεί να εκλεπτύνει τους τρόπους τους και να ενημερώνεται για το τι διαβάζεται, ο Μισέλ Ντωτράν, η πολυάσχολη μητέρα της μικρής Κλορίντ και τέλος, ένας συνταξιούχος δικαστής που πιστεύει ότι τα βιβλία είναι ο τελευταίος δεσμός των ανθρώπων με τον κόσμο όταν δεν μπορούν να παρίστανται ολοκληρωτικά σε αυτόν. Αυτοί είναι οι ακροατές της φωνής και των κειμένων της που της δημιουργούν νέες εμπειρίες.
Το ιδιότυπο επάγγελμά της την εμπλέκει σε καταστάσεις που δείχνουν να ενδιαφέρουν την αστυνομία της μικρής πόλης. Υπάρχουν υπόνοιες ότι διαταράσσει την δημόσια τάξη. Υπερβολές και παρεξηγήσεις, δυσπιστία και απορία για τις διαθέσεις της.
Ο καθηγητής Σορά τελικά δεν συμφωνεί με την δραστηριότητά της. Έχει την δική του άποψη για την ανάγνωση: είναι εγκληματική πράξη λέει «να διαβάζεις φωναχτά αυτό που είναι πλασμένο για τη σιωπή… προτιμάει… να βλέπει τα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης του παρά ελεύθερα. Πέρασε τόσον καιρό προσπαθώντας να τα εξημερώσει!» Μπορεί και να ζηλεύει. Μπορεί και τα βιβλία στις μέρες μας να είναι πράγματι γραμμένα σιωπηλά, προορισμένα να διαβάζονται με τους ήχους του κεφαλιού.
Η Αναγνώστρια εξασκείται, αναζητά τα κατάλληλα κείμενα για τους ακροατές της και καταλήγει ότι εντέλει, δεν είναι εκείνη που επιλέγει τα κείμενα, αντίστροφα είναι τα κείμενα που την επιλέγουν. Στις δόξες της η γαλλική λογοτεχνία. Συγγραφείς και τίτλοι γνωστοί και άγνωστοι, διάφορα ενταγμένα παραθέματα διανθίζουν την αφήγηση και μαζί εξελίσσουν τις προσωπικότητες του μυθιστορήματος και την πλοκή.
Ο τελευταίος ακροατής της, ο δικαστικός με την επιλογή του μαρκησίου Σαντ και μια πρόταση ομαδικής ανάγνωσης με τον αστυνόμο που την πιέζει, ωθεί την Αναγνώστρια σε αποχώρηση και σε ένα αβέβαιο μέλλον για την ίδια και το επάγγελμά της.
Η στήλη κι αν ξεκίνησε από παρουσιάσεις λογοτεχνικών βιβλίων για βιβλία σε αυτά ξαναγυρνά. Το ξετύλιγμα διαφόρων επιμέρους βιβλιοκατηγοριών έφερε μια ποικιλία, έβαλε θέματα και σκέψεις, μερικές από αυτές κουβεντιάστηκαν και τώρα καταπιάνεται και πάλι με την λογοτεχνία. Ένα σύγχρονο γαλλικό μυθιστόρημα του 1986 που κυκλοφόρησε στα ελληνικά τον Νοέμβριο του 1995, Η αναγνώστρια.
Πολλά είναι τα επαγγέλματα που συνδέονται άρρηκτα με το βιβλίο, την δημιουργία από το σημείο μηδέν και την διακίνησή του (θα τα αφήσω για μια άλλη φορά ίσως, πιο αναλυτικά). Όμως, η δουλειά της «αναγνώστριας» δεν είναι μια δουλειά καθιερωμένη και αναγνωρισμένη. Είναι ένα εύρημα του συγγραφέα για να χτίσει χαλαρά ένα μάλλον σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Σήμερα θεωρείται αυτονόητο ότι η ανάγνωση είναι διαδικασία κατά βάση μοναχική, ατομική, με μια εσωτερική άρθρωση να ξεχωρίζει τα φωνητικά σύμβολα και να αποκωδικοποιεί το περιεχόμενο. Για πολλά περισσότερα περί ανάγνωσης και της ιστορίας της υπάρχει βέβαια το χορταστικό βιβλίο του Alberto Manguel, Η ιστορία της ανάγνωσης (Λιβάνης, Αθήνα 1997).
Στις Λέσχες Ανάγνωσης που ποικίλλουν ανάλογα με τα θέματα ενδιαφέροντος και λειτουργούν για μικρούς και για μεγάλους, –διαδεδομένες στον σαξονικό κόσμο και την Γαλλία– δεν διαβάζονται βιβλία μεγαλόφωνα. Ο καθένας και η καθεμιά έρχονται «διαβασμένοι», έχουν διαβάσει μόνοι τους, χώρια, σε ιδιωτικό χρόνο και χώρο, το συμφωνημένο βιβλίο και συνβρίσκονται για να το συζητήσουν. Λέσχες Ανάγνωσης καλλιεργούν πολλές βιβλιοθήκες και το ΕΚΕΒΙ στην Ελλάδα. Αγαπημένη μου αυτή της Λειβαδιάς.
Η Μαρί-Κονστάνς Ζ. πλάθει το επάγγελμα της αναγνώστριας μετά από προτροπή της φίλης της Φρανσουάζ. Παρόλο που δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της, διατηρεί στενή σχέση με τον καθηγητή της Ρολάν Σορά, με τον οποίο συζητά την επαγγελματική της απασχόληση και εκείνος την καθοδηγεί ως προς τις ανάγκες και τα γούστα των «πελατών» της. Βάζει αγγελία στην εφημερίδα σύμφωνα με την οποία προσφέρει κατ’ οίκον ανάγνωση και σύντομα αρχίζει να δέχεται γράμματα ενδιαφέροντος. Μας διηγείται την αναγνωστική της περιπέτεια σε πρώτο πρόσωπο. Σκέψεις, γεγονότα, πράξεις δικές της και των άλλων, αποσιωπητικά, πλάγια γράμματα τονισμένα, μετέωρες ή σύντομες προτάσεις. Για να είναι πιο πειστική επαγγελματίας παραγγέλνει γυαλιά με σκέτο τζάμι αν και δεν τα χρειάζεται. Της δίνουν το κατάλληλο ύφος.
Μια μητέρα αναζητά κάποιον να διαβάζει στον ανάπηρο έφηβο γιο της Έρικ, η μαρξίστρια Ουγγαρέζα κόμισσα και Στρατηγίνα Ντυμενίλ, ένας Διευθυντής μιας μεγάλης επιχείρησης που επιθυμεί να εκλεπτύνει τους τρόπους τους και να ενημερώνεται για το τι διαβάζεται, ο Μισέλ Ντωτράν, η πολυάσχολη μητέρα της μικρής Κλορίντ και τέλος, ένας συνταξιούχος δικαστής που πιστεύει ότι τα βιβλία είναι ο τελευταίος δεσμός των ανθρώπων με τον κόσμο όταν δεν μπορούν να παρίστανται ολοκληρωτικά σε αυτόν. Αυτοί είναι οι ακροατές της φωνής και των κειμένων της που της δημιουργούν νέες εμπειρίες.
Το ιδιότυπο επάγγελμά της την εμπλέκει σε καταστάσεις που δείχνουν να ενδιαφέρουν την αστυνομία της μικρής πόλης. Υπάρχουν υπόνοιες ότι διαταράσσει την δημόσια τάξη. Υπερβολές και παρεξηγήσεις, δυσπιστία και απορία για τις διαθέσεις της.
Ο καθηγητής Σορά τελικά δεν συμφωνεί με την δραστηριότητά της. Έχει την δική του άποψη για την ανάγνωση: είναι εγκληματική πράξη λέει «να διαβάζεις φωναχτά αυτό που είναι πλασμένο για τη σιωπή… προτιμάει… να βλέπει τα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης του παρά ελεύθερα. Πέρασε τόσον καιρό προσπαθώντας να τα εξημερώσει!» Μπορεί και να ζηλεύει. Μπορεί και τα βιβλία στις μέρες μας να είναι πράγματι γραμμένα σιωπηλά, προορισμένα να διαβάζονται με τους ήχους του κεφαλιού.
Η Αναγνώστρια εξασκείται, αναζητά τα κατάλληλα κείμενα για τους ακροατές της και καταλήγει ότι εντέλει, δεν είναι εκείνη που επιλέγει τα κείμενα, αντίστροφα είναι τα κείμενα που την επιλέγουν. Στις δόξες της η γαλλική λογοτεχνία. Συγγραφείς και τίτλοι γνωστοί και άγνωστοι, διάφορα ενταγμένα παραθέματα διανθίζουν την αφήγηση και μαζί εξελίσσουν τις προσωπικότητες του μυθιστορήματος και την πλοκή.
Ο τελευταίος ακροατής της, ο δικαστικός με την επιλογή του μαρκησίου Σαντ και μια πρόταση ομαδικής ανάγνωσης με τον αστυνόμο που την πιέζει, ωθεί την Αναγνώστρια σε αποχώρηση και σε ένα αβέβαιο μέλλον για την ίδια και το επάγγελμά της.
4 σχόλια:
Πολύ ενδιαφέρον! Σκέφτομαι οτι στη συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων θα έχετε αρκετά καλές προτάσεις που θα τις έχω χάσει..όταν τελειώσω το αναγκαστικό διάβασμα αυτής της περιόδου (έχω και απο αυτό..) θα τις δω όλες ..μια, μια..
Φαντάζομαι οτι θα έχετε καταπιαστεί στο παρελθόν με τα e-books, και το κατά πόσο μπορούν να βοήθησουν ή να επιδράσουν αρνητικά..
Καλή εβδομάδα!
Καλή επιτυχία στο άλλο διάβασμα.
Κουβέντες για τα e-books έχουν γίνει διάσπαρτες. Εκεί που καταλήγω είναι ότι δεν είναι όλα ανταγωνιστικά αλλά διαφορετικά και μπορούν να λειτουργούν συμπληρωματικά.
πολύ καλή εβδομάδα!!
Μιας και δεν έχει μπει ακόμη το 32ο προλαβαίνω να αφήσω ένα σχόλιο που μέρες τώρα υπάρχει στο μυαλό μου.
Αναφέρθηκε ένα μεγάλο θέμα που δεν μπορώ να αφήσω ασχολίαστο· οι λέσχες ανάγνωσης που έχουν γνωρίσει μεγάλη άνθηση στο εξωτερικό και ευελπιστώ να συμβεί το ίδιο και εδώ. Για όσους δεν τις ξέρουν, αναρωτιούνται πως θα φτιάξουν ή ψάχνουν μια: http://www.ekebi.gr/greek.html.
Με χαρά διαπιστώνω ότι ο κατάλογος που συγκεντρώνει όλες τις ελληνικές λέσχες ανάγνωσης έχει εμπλουτιστεί σε σύγκριση με τον περσινό κατάλογο που θυμάμαι.
Ναι, η ανάγνωση είναι μια σιωπηλή και μοναχική διαδικασία αλλά ο άνθρωπος δεν παύει να είναι κοινωνικό ων.
Σχετικά με το 31ο βιβλίο για βιβλίο δεν κατάλαβα τελικά τι εντυπώσεις άφησε πίσω. Προσωπικά το βρήκα πολύ ενδιαφέρον, μου τράβηξε την προσοχή και το διάβασα σε μικρό χρονικό διάστημα χωρίς να με κουράσει. Ακόμη και το θέμα μου φάνηκε πολύ πρωτότυπο. Αναζητώ την ταινία που έχει βασιστεί πάνω στην ιστορία γιατί είμαι πολύ περίεργη να δω πως μεταφέρθηκαν οι λέξεις του στην οθόνη.
Μακρηγόρησα και εγκαταλείπω.
Τι αφήνει το βιβλίο, τι αφήνει η παρουσίαση για να μην είναι ένα πιθανό οπισθόφυλλο...
Το βιβλίο εκτός από την πρωτοτυπία του θέματός του, κινείται στον χώρο του ρεαλισμού: ακούμε σχεδον την σκέψη της αφηγήτριας που περιέχει και δόση συναισθήματος -όχι πολύ μεγάλη-, οι καταστάσεις είναι αληθινές, πιθανές. Όλο χωρίς εξάρσεις ακόμα και στις ακραίες περιπτώσεις:νοσοκομείο του έφηβου, απαγωγή της μικρής, διαδηλώσεις...
Το βιβλίο γέννησε κάποιες σκέψεις για την πράξη της ανάγνωσης και πάλι, τις λέσχες και άλλα που είναι λίγο κρυμένα μάλλον στην περιγραφή.
Δημοσίευση σχολίου