Σωτήρης Τριβιζάς, Η τέχνη της ανάγνωσης, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 11 σ.
Από τη συλλογή δοκιμίων Το Πνεύμα του λόγου, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000.
Τα βιβλία ως αντικείμενα έχουν υπόσταση. Είναι φτιαγμένα από υλικά. Χαρτί και μελάνια διαφόρων κατασκευών ανάλογα με την εποχή. Χαρτόνια, δέρμα, ξύλο, σπάγκοι, κόλες για το δέσιμο. Έχουν όγκο και σχήμα. Το σχήμα των βιβλίων, το ύψος και το πλάτος τους μετριόταν ανάλογα με τις φορές που διπλωνόταν η τυπογραφική κόλλα χαρτιού. Αν διπλωνόταν δύο φορές, το σχήμα που προέκυπτε ονομαζόταν 2ο, τέσσερις 4ο, οκτώ 8ο, δεκαέξι 16ο. Το δίπλωμα συνήθως σταματούσε εκεί. Αυτά ήταν τα συνηθισμένα σχήματα και εξακολουθούν να επιζούν έως σήμερα, μόνο που έχουν εμπλουτιστεί χάρη στις νέες τεχνολογίες. Στα παλιά δελτία της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Πανεπιστημίου, αυτά που βρίσκονται στους εντυπωσιακούς καταλόγους με το που μπαίνεις, το σχήμα δίνεται στο κάτω μέρος. Και είναι απαραίτητη πληροφορία όταν παραγγέλλει κανείς ένα βιβλίο, καθώς τα βιβλία στα ράφια έχουν τοποθετηθεί ανάλογα με το σχήμα τους για λόγους οικονομίας χώρου. Ο χώρος στις βιβλιοθήκες είναι πολύτιμος και η ικανότητα πρόβλεψης μεγαλώματος των συλλογών είναι σχεδόν χάρισμα.
Κατά καιρούς και επειδή στους ανθρώπους αρέσει να πειραματίζονται με τα μεγέθη εν γένει, έχουν γίνει δοκιμές εκτύπωσης βιβλίων είτε πολύ μεγάλου σχήματος είτε πολύ μικρού, που αγγίζει την τέχνη της μινιατούρας. Πολλά τέτοια ελληνικά βιβλία δεν έχουμε. Μάλλον χρειάζονται κατάλληλη τεχνικό εξοπλισμό και τέτοια, και ακόμα γιατί δεν υπάρχει εξοικείωση σε τέτοιου είδους προσεγγίσεις. Για αυτόν το λόγο είναι ευχάριστη η έκπληξη όταν μέσα σε ένα μεγαλύτερο βιβλίο των εκδόσεων περιμένει κρυμμένο ανάμεσα στις σελίδες ένα μικρό βιβλιαράκι. Βιβλίο εν βιβλίω, όπως κράτος εν κράτει, κάπως. Διαστάσεων 0,10 Χ 0,72, τυπωμένο σε υπόλευκο χαρτί, με καρφίτσα στην μέση του και την σημείωση στο οπισθόφυλλο ότι διανέμεται δωρεάν. Με στοιχεία σε χρώμα βαθύ καφέ σε διακριτική τονική συγγένεια με το μελιτζανί. Πολυτονικό με ένα Πι πρωτόγραμμα. Επιλογή δοκιμίου δημοσιευμένου σε τόμο. Γεννά την συμπάθεια.
Από το βιβλιαράκι κρατώ την παρατήρηση που αφορά τις αναγνώσεις που αντιστέκονται. Ξεπερνώ την ερμηνεία της κακής επιλογής και της ποιοτικής αξιολόγησης, και στέκομαι στην δεύτερη εξήγηση που δίνει ο συγγραφέας. Εκείνη όπου ο αναγνώστης αφήνει τον χρόνο να κυλήσει και επιστρέφει στο κείμενο. Γιατί και εγώ πιστεύω ότι ένα βιβλίο δεν είναι μια και έξω, μια μόνη ανάγνωση, μη επισκέψιμο μετά από αυτήν και η πρώτη εντύπωση παντοτινή, μη αναθεωρήσιμη. Ότι θα πρέπει να κρατάμε την εμπειρία ακίνητη στο πέρασμα του καιρού. Αντίθετα, όταν ξαναδιαβάζουμε, μετράμε τον εαυτό μας σε σχέση με τον χρόνο και την σωρευτική δράση του πάνω μας. Δεν χαλάμε την πρώτη εντύπωση, την δουλεύουμε. Προσθέτουμε, αφαιρούμε, την κρίνομε εμπλουτισμένα. Έχουμε το πριν και το μετά και το ενδιάμεσο, ως ζυμωτική περίοδο. Όταν, λοιπόν, ο αναγνώστης ξανασκύψει στο βιβλίο που δεν κατέκτησε με την πρώτη και ανακαλύψει πόσο τον ευχαριστεί στον νέο γύρο, πόσα βλέπει που δεν έβλεπε, είναι γιατί ο ίδιος ήρθε και μέστωσε ως προς αυτό. «Το δέχεται χωρίς έκπληξη, γιατί ο αναγνώστης ξέρει ότι και αυτός ωριμάζει, όπως ακριβώς και τα βιβλία.», λέει ο Σ.Τ.
Η τέχνη της ανάγνωσης, όπως όλες οι τέχνες και αυτή της ζωής, είναι και να παίρνεις και να δίνεις. Να πηγαίνεις προς το μέρος της νέας ανάγνωσης με ανοιχτάδα. Να μην περιμένεις μόνο την αναγνώριση και την ταύτιση. Να κάνεις έστω και ένα βηματάκι προς τη μεριά του πομπού, να σπρώχνεις τα αδιόρατα όρια της κατανόησής σου προς μια άλλη κατεύθυνση. Και από την άλλη να ξεκλειδώνεις κομμάτια σου, να τα νοιώθεις ότι είναι εκεί για να μπορέσεις να τα επικοινωνήσεις.
Αν το κάνεις, αν αυτό συμβαίνει τι σημασία μπορεί να έχουν οι κανόνες, αν διαβάζεις δημόσια, ξαπλωτά, με μουσικές, τσιγάρα και ποτά, αν το διαβάζεις μονοκοπανιά ή κατά βούληση, στα πεταχτά παραλείποντας λέξεις, προτάσεις, ή και σελίδες ή με ακάθεκτη προσήλωση.
Από τη συλλογή δοκιμίων Το Πνεύμα του λόγου, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000.
Τα βιβλία ως αντικείμενα έχουν υπόσταση. Είναι φτιαγμένα από υλικά. Χαρτί και μελάνια διαφόρων κατασκευών ανάλογα με την εποχή. Χαρτόνια, δέρμα, ξύλο, σπάγκοι, κόλες για το δέσιμο. Έχουν όγκο και σχήμα. Το σχήμα των βιβλίων, το ύψος και το πλάτος τους μετριόταν ανάλογα με τις φορές που διπλωνόταν η τυπογραφική κόλλα χαρτιού. Αν διπλωνόταν δύο φορές, το σχήμα που προέκυπτε ονομαζόταν 2ο, τέσσερις 4ο, οκτώ 8ο, δεκαέξι 16ο. Το δίπλωμα συνήθως σταματούσε εκεί. Αυτά ήταν τα συνηθισμένα σχήματα και εξακολουθούν να επιζούν έως σήμερα, μόνο που έχουν εμπλουτιστεί χάρη στις νέες τεχνολογίες. Στα παλιά δελτία της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Πανεπιστημίου, αυτά που βρίσκονται στους εντυπωσιακούς καταλόγους με το που μπαίνεις, το σχήμα δίνεται στο κάτω μέρος. Και είναι απαραίτητη πληροφορία όταν παραγγέλλει κανείς ένα βιβλίο, καθώς τα βιβλία στα ράφια έχουν τοποθετηθεί ανάλογα με το σχήμα τους για λόγους οικονομίας χώρου. Ο χώρος στις βιβλιοθήκες είναι πολύτιμος και η ικανότητα πρόβλεψης μεγαλώματος των συλλογών είναι σχεδόν χάρισμα.
Κατά καιρούς και επειδή στους ανθρώπους αρέσει να πειραματίζονται με τα μεγέθη εν γένει, έχουν γίνει δοκιμές εκτύπωσης βιβλίων είτε πολύ μεγάλου σχήματος είτε πολύ μικρού, που αγγίζει την τέχνη της μινιατούρας. Πολλά τέτοια ελληνικά βιβλία δεν έχουμε. Μάλλον χρειάζονται κατάλληλη τεχνικό εξοπλισμό και τέτοια, και ακόμα γιατί δεν υπάρχει εξοικείωση σε τέτοιου είδους προσεγγίσεις. Για αυτόν το λόγο είναι ευχάριστη η έκπληξη όταν μέσα σε ένα μεγαλύτερο βιβλίο των εκδόσεων περιμένει κρυμμένο ανάμεσα στις σελίδες ένα μικρό βιβλιαράκι. Βιβλίο εν βιβλίω, όπως κράτος εν κράτει, κάπως. Διαστάσεων 0,10 Χ 0,72, τυπωμένο σε υπόλευκο χαρτί, με καρφίτσα στην μέση του και την σημείωση στο οπισθόφυλλο ότι διανέμεται δωρεάν. Με στοιχεία σε χρώμα βαθύ καφέ σε διακριτική τονική συγγένεια με το μελιτζανί. Πολυτονικό με ένα Πι πρωτόγραμμα. Επιλογή δοκιμίου δημοσιευμένου σε τόμο. Γεννά την συμπάθεια.
Από το βιβλιαράκι κρατώ την παρατήρηση που αφορά τις αναγνώσεις που αντιστέκονται. Ξεπερνώ την ερμηνεία της κακής επιλογής και της ποιοτικής αξιολόγησης, και στέκομαι στην δεύτερη εξήγηση που δίνει ο συγγραφέας. Εκείνη όπου ο αναγνώστης αφήνει τον χρόνο να κυλήσει και επιστρέφει στο κείμενο. Γιατί και εγώ πιστεύω ότι ένα βιβλίο δεν είναι μια και έξω, μια μόνη ανάγνωση, μη επισκέψιμο μετά από αυτήν και η πρώτη εντύπωση παντοτινή, μη αναθεωρήσιμη. Ότι θα πρέπει να κρατάμε την εμπειρία ακίνητη στο πέρασμα του καιρού. Αντίθετα, όταν ξαναδιαβάζουμε, μετράμε τον εαυτό μας σε σχέση με τον χρόνο και την σωρευτική δράση του πάνω μας. Δεν χαλάμε την πρώτη εντύπωση, την δουλεύουμε. Προσθέτουμε, αφαιρούμε, την κρίνομε εμπλουτισμένα. Έχουμε το πριν και το μετά και το ενδιάμεσο, ως ζυμωτική περίοδο. Όταν, λοιπόν, ο αναγνώστης ξανασκύψει στο βιβλίο που δεν κατέκτησε με την πρώτη και ανακαλύψει πόσο τον ευχαριστεί στον νέο γύρο, πόσα βλέπει που δεν έβλεπε, είναι γιατί ο ίδιος ήρθε και μέστωσε ως προς αυτό. «Το δέχεται χωρίς έκπληξη, γιατί ο αναγνώστης ξέρει ότι και αυτός ωριμάζει, όπως ακριβώς και τα βιβλία.», λέει ο Σ.Τ.
Η τέχνη της ανάγνωσης, όπως όλες οι τέχνες και αυτή της ζωής, είναι και να παίρνεις και να δίνεις. Να πηγαίνεις προς το μέρος της νέας ανάγνωσης με ανοιχτάδα. Να μην περιμένεις μόνο την αναγνώριση και την ταύτιση. Να κάνεις έστω και ένα βηματάκι προς τη μεριά του πομπού, να σπρώχνεις τα αδιόρατα όρια της κατανόησής σου προς μια άλλη κατεύθυνση. Και από την άλλη να ξεκλειδώνεις κομμάτια σου, να τα νοιώθεις ότι είναι εκεί για να μπορέσεις να τα επικοινωνήσεις.
Αν το κάνεις, αν αυτό συμβαίνει τι σημασία μπορεί να έχουν οι κανόνες, αν διαβάζεις δημόσια, ξαπλωτά, με μουσικές, τσιγάρα και ποτά, αν το διαβάζεις μονοκοπανιά ή κατά βούληση, στα πεταχτά παραλείποντας λέξεις, προτάσεις, ή και σελίδες ή με ακάθεκτη προσήλωση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου