Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2008

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ 18

Luis Sepúlveda,Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης, μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις opera, Αθήνα 2005, 135 σ.


Βιβλίο γραμμένο στην Γιουγκοσλαβία και την Γερμανία τις χρονιές 1987 και 1988 από τον Χιλιανό συγγραφέα Λουίς Σεπουλβέδα καταδικασμένο για προδοσία από το στρατοκρατικό καθεστώς της πατρίδας του, κυκλοφόρησε το 1993 και είναι το πρώτο του βιβλίο. Διαβασμένο πλατιά, πολυμεταφρασμένο σε μια πληθώρα γλωσσών και βραβευμένο κατ’ επανάληψη είναι ένα οικολογικό μυθιστόρημα βασισμένο σε προσωπικές εμπειρίες.
Στο πρόσωπο του Αντόνιο Χοσέ Μπολίβαρ Προάνιο βρίσκεται εκείνο το είδος των ανθρώπων που ενώ εντάσσονται -έστω και χαλαρά- στο κοπάδι που ανήκουν, την κοινωνία των ‘πολιτισμένων’ λευκών, την ίδια ώρα είναι σε θέση να καταλαβαίνουν και άλλους κόσμους και αποδέχονται την σοφή ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος. Ο Αντόνιο αντιλαμβάνεται και αποκρυπτογραφεί την Φύση, τον παλλόμενο κόσμο που περιλαμβάνει, σαν τους ινδιάνους της φυλής Σουάρ που ζουν στα δάση του Αμαζονίου και που τον άφησαν να ζήσει μαζί τους σαν δικός τους χωρίς να είναι δικός τους, και να μάθει τους τρόπους τους. Γνωρίζει ανάγνωση, διαβάζει αργά, συλλαβίζοντας ξανά και ξανά έως ότου δαμάσει τις λέξεις, τις προτάσεις, τις παραγράφους, τις σελίδες, ολόκληρα βιβλία. Για να αποφασίσει ποια βιβλία ήταν του γούστου του επισκέφθηκε ένα σχολείο, όπου πήρε μεν «απαντήσεις για κάποια θέματα, αλλά γέμισε αμφιβολίες για κάποια άλλα». Μετά από αυτό αποφάσισε ότι τα βιβλία που επιθυμούσε να διαβάζει κατά αποκλειστικότητα και τον εφοδίαζε ο οδοντογιατρός δόκτωρ Ρουμπικούντο Λοατσαμίν ήταν τα βιβλία αγάπης, λυπητερά, μέχρι δακρύων, «με ανθρώπους που αγαπιούνται αληθινά» «όπως κανείς δεν έχει αγαπηθεί ποτέ» και «υποφέρουν αβάσταχτα». Το τέλος των ιστοριών αγάπης, μετά τις πολλές δοκιμασίες και στεναχώριες, ο Αντόνιο το θέλει ευτυχισμένο. Γραφή, όμως, δεν κατέχει. Ίσως λίγο ξέρει να χαράζει το όνομά του.
Ένας γκρίνγκο κυνηγός ασυλλόγιστα ξεκληρίζει έναν αρσενικό οσελότο, τα πέντε μικρά (αιλουροειδές) και τραυματίζει το θηλυκό που με τη σειρά του τον σκοτώνει. Ξεκινά μια περιπέτεια καταδίωξης, πυροδοτημένη από έναν κυνηγό που δεν κυνηγά με τους κανόνες της Φύσης αλλά χωρίς όρους και έλεος, ό,τι νάναι, ό,τι βρει. Το αιλουροειδές επιτίθεται και σε άλλους και ο Δήμαρχος συγκροτεί ομάδα για να κυνηγήσει το ζώο, περιλαμβάνοντας τον Αντόνιο. Μετά από διάφορες αστοχίες, τον αφήνουν μόνο να αντιμετωπίσει το ζώο. Εκείνος προσπαθεί να ερμηνεύσει την συμπεριφορά του, φέρνει στο μυαλό κάθε εμπειρία πάλης και αντιπαράθεσης. Η αναμεταξύ τους τελική όλο αγωνία αναμέτρηση καταλήγει στον θάνατο της «γάτας» μα αμέσως μετά, ο Αντόνιο πετά το όπλο του, το «σιδερένιο θηρίο», βγάζει την τεχνητή του οδοντοστοιχία (σημάδι ότι δεν θέλει να μιλήσει με κανέναν και προτιμά να απομονωθεί), κατηγορεί τον άμυαλο γκρίνγκο, τον αρχομανή δήμαρχο και όσους επεμβαίνουν καταστροφικά στον Αμαζόνιο και επιστρέφει στα βιβλία του «που μιλούσαν γι’ αγάπη με λέξεις τόσο όμορφες, ώστε κάπου κάπου, τον έκαναν να λησμονεί τη βαρβαρότητα των ανθρώπων». Εδώ, με τούτα λόγια κλείνει το βιβλίο. Μην νομίσετε ότι σας κλέβω το τέλος που στο κάτω κάτω είναι προβλέψιμο γιατί όλο είναι τόσο γλυκογραμμένο βιβλίο (όπως και τα άλλα του) που αξίζει για την διαδρομή του.

Έτσι μερικά πράγματα είναι πιο ζωντανά και πιο όμορφα στην λογοτεχνία από ό,τι στην αληθινή ζωή. Η λογοτεχνία μας δίνει το δικαίωμα στην αυταπάτη, προσφέρει το περιθώριο της διατύπωσης μιας ιδεατής κατάστασης, ανοίγει χαραμάδες προς την ελπίδα για το καλύτερο τέλος, αν όχι την ουτοπία Ένα καταφύγιο αρκεί να συλλαβίζεις. Ίσως αυτό να είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση του πολιτισμένου κόσμου (μεγάλες κουβέντες!) που όλα τα άλλα τα ισοπεδώνει στο όνομα ενός συγκεκριμένου τύπου προόδου και μιας μονόδρομης εξέλιξης.

3 σχόλια:

librarian είπε...

Στην πρώτη λευκή σελίδα του συγκεκριμένου βιβλίου έχω γράψει “Κάθε βιβλίο και μια ανάμνηση”.
Και όντως ένα βιβλίο δεν είναι μόνο η ανάμνηση της ιστορίας που σου αφηγήθηκε και των σκέψεων που σου δημιούργησαν τα λόγια του είναι και η ανάμνηση των ανθρώπων που στο πρότειναν (και σαν να τους χρωστάς κάτι χωρίς αυτοί να το ξέρουν) είναι ακόμη και η ανάμνηση των συζητήσεων που μοιράστηκες με τους ανθρώπους που απόλαυσαν την ανάγνωσή του τόσο όσο κι εσύ. Ακόμη είναι και οι εικόνες που είχες γύρω σου όταν διάβαζες τις λέξεις του. Οι εικόνες αυτές είναι γεμάτες θάλασσα, ήλιο και σιωπή και σαν αυτές να έχουν εγκλωβιστεί μέσα στις σελίδες του και να παρουσιάζονται μπροστά μου ξανά τώρα που διατρέχω πάλι τις σελίδες του.
Συνεπώς αναθεωρώ, ένα βιβλίο δεν είναι μόνο μια ανάμνηση είναι μια αλυσίδα αναμνήσεων που συνεχώς αυξάνονται.

Spyros είπε...

Γεια σας,

Δεν μπορώ να γράψω κάποιο επιπλέον σχόλιο για το βιβλίο αυτό, εφόσον δεν το έχω διαβάσει (ακόμα). Ωστόσο, θα ήθελα να δείξω την επιδοκιμασία μου για το ιστολόγιο του Tobaccorri, στο οποίο η Elli ανακοινώνει σχόλια πάνω σε ένα αγαπημένο θέμα. Κάθε αναγνώστης διαβάζει βιβλία με θέματα που τον ενδιαφέρουν. Βέβαια υπάρχουν και αναγνώστες που διαβάζουν αναγκαστικά (π.χ. για τις εξετάσεις του σχολείου/πανεπιστημίου/κτλ.) αλλά αυτοί δεν μας ενδιαφέρουν εδώ. Υπάρχει μια κατηγορία αναγνωστών που οι προτιμήσεις τους στα αναγνώσματα για απόλαυση αφορούν σε κάποιο πολύ συγκεκριμένο θέμα, δηλαδή προτιμούν να διαβάζουν λογοτεχνικά βιβλία που σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω από ένα σαφές μοτίβο. Έτσι ξεκίνησε και το κίνημα των αναγνωστών που διαβάζουν για βιβλία (books on books) από την Αγγλία και διαδόθηκε παντού.

Δεν ανήκω αποκλειστικά σε αυτήν την κατηγορία, όμως τρέφω μια ιδιαίτερη αγάπη για θέματα όπως η ιστορία ενός βιβλίου, η διαδικασία παραγωγής του, οι περιπέτειές του στην πορεία κτλ. «Habent sua fata libelli», έλεγε ένας καθηγητής μου, και αυτή η fata (μοίρα) ενός αντιτύπου μου δημιουργεί συναισθήματα που θα δημιουργούσε σε οποιονδήποτε βιβλιόφιλο (όπου το βιβλίο αναφέρεται και ως κείμενο και ως αντικείμενο). Οι αναμνήσεις από τις αναγνώσεις μου μού δημιουργούν νοσταλγία και δεν είναι λίγα τα βιβλία που, μολονότι τα έχω διαβάσει εκατοντάδες φορές, θέλω να τα ξαναδώ, να τα ξεφυλλίσω και, ακόμη και σήμερα, ανακαλύπτω πράγματα σε αυτά τα βιβλία που δεν είχα προσέξει ποτέ στο παρελθόν. Κάθε ανάγνωση σχετίζεται με / επηρεάζεται από τα συναισθήματα που έχει ο αναγνώστης την δεδομένη στιγμή, από την ωριμότητα που αποκτάται συν τω χρόνω και από τα εξωτερικά ερεθίσματα στο περιβάλλον του. Γι’ αυτόν τον λόγο καμιά ανάγνωση δεν είναι ίδια (ακόμα και αν το βιβλίο είναι το ίδιο) και δίδει πάντα τροφή για σκέψη και για ονειροπόληση.

Το Tobaccorri προτείνει βιβλία που σχετίζονται άμεσα με τις αναγνωστικές μου προτιμήσεις και γι’ αυτό το συμβουλεύομαι συχνά (ως «αναγνώστης» οθόνης Η/Υ αυτή τη φορά) και έχει βοηθήσει πολύ στις επιλογές μου. Βρήκα την ευκαιρία απόψε να αφήσω το σχόλιό μου (αν και έγραψα πιο πολλά για μένα [sorry!]). Οι ανακοινώσεις της Elli είναι αρκετά σαφείς και ερμηνευτικές (αφήνοντας βέβαια και την απαραίτητη δόση μυστηρίου) και το λογοτεχνικό και συνάμα κριτικό ύφος της δημιουργεί ένα άλλο έργο και ενδιαφέρον ανάγνωσμα, όπου μοιράζεται συχνά τα συναισθήματα και της εντυπώσεις της.

Η προσπάθεια αυτή της συγκέντρωσης εντυπώσεων και κριτικής σε βιβλία κ.ά. που αφορούν σε βιβλία, θα πρέπει να συνεχιστεί για πολύ καιρό ακόμη. Υπάρχουν πολλοί αναγνώστες στην χώρα μας (τουλάχιστον εγώ ξέρω κάμποσους) που ασχολούνται με βιβλία για βιβλία. Όλοι αυτοί αποτελούν λόγους για τους οποίους το ιστολόγιο αυτό έχει λόγο ύπαρξης και θα ήταν κρίμα να τους εγκαταλείψει. Τέλος, δεν λησμονώ το «λαγωνικό» της στήλης το οποίο κάνει πολύ καλή δουλειά (άλλωστε, τα βιβλία είναι τόσα πολλά και ο χρόνος τόσος λίγος για να μπορέσει κανείς μόνος του να τα ανακαλύψει και να τα διαβάσει όλα!).
Συγχαρητήρια και καλή συνέχεια!

Υ/Γ.: Μόλις διάβασα το νέο βιβλίο του Umberto Eco, Αναμνήσεις επί χάρτου, κείμενα για τη βιβλιοφιλία, (εκδ. Ελληνικά Γράμματα) και περιμένω το σχόλιό σου επ’ αυτού. Ακόμη βρήκα και εγώ στον χώρο της παιδικής (;) λογοτεχνίας το βιβλίο Η μαγική βιβλιοθήκη, (Jostein Gaarder [Ο κόσμος της Σοφίας] και Klaus Hagerup), το οποίο το βρήκα πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο από συγγραφική άποψη και σου το προτείνω (ανεξαρτήτως ηλικίας).

Elli είπε...

Τι χαρά να μπω να βρω το μακρύ και ζουμερό σου σχόλιο spyro. Αρχίζω από ένα 'ευχαριστώ'. Ο γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης είναι από τα αγαπημένα μου και μετά από όλα αυτά που γράφεις, είμαι σίγουρη ότι και εσένα θα σου αρέσει. Μην το χάσεις, λοιπόν! και όταν το διαβάσεις μου λες. Τα περί ανάγνωσης έτσι τα νοιώθω και εγώ, ποτέ μια ανάγνωση δεν είναι ίδια, εμείς δεν είμαστε ίδιοι, οι συνθήκες δεν είναι ίδιες και κάθε φορά χτίζεται μια ιστορία ανάγνωσης (όπως την περιγράφει η librarian) που συνδέεται με τους κόσμους μας.
Χαίρομαι ακόμα που βρήκες τόσα πράγματα που σου άρεσαν στο Tobaccorri. Και για αυτό ένα ευχαριστώ. Ευχαριστούμε για την ακρίβεια (τεχνική στήριξη, έμπνευση, λαγωνικό...). η στήλη αυτή εξελίσσεται σαν ένας μίτος που δεν ξέρουμε πού ακριβώς θα βγάλει. Κρυφός στόχος (όχι πια τόσο κρυφός) είναι ένα βιβλίο για κάθε εβδομάδα για ένα χρόνο και βλέπουμε... Υπολογίζουμε ότι υπάρχουν τα βιβλία.
Ο Eco και η Μαγική Βιβλιοθήκη είναι στον κατάλογο (το πρωτο βρίσκεται παντού, το δεύτερο το έχει βρει το λαγωνικό αλλά έχει το πάχος του και θέλει το χρόνο του)και κάθε πρόταση πολύ ευπρόσδεκτη (μπορείς να γίνεις και εσύ λαγωνικό αριθ. 2 βέβαια, αν σου κάνει).
Καλώς βρεθήκαμε! Τα λέμε!