ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ 30

Stephen King, Περί συγγραφής: το χρονικό μιας τέχνης, μετάφραση Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδόσεις Bell, Αθήνα 2006, 299 σ.

Παρόλο που μπαίνω στον πειρασμό να πω και για αυτό το εξώφυλλο με το πορτρέτο του μισοκρυμμένου, μισοστραμμένου συγγραφέα, σε πόζα που παραπέμπει σε αναλογισμούς, συγκρατούμαι και δεν θα το κάνω. Το αφήνω σε εσάς…, με ένα μικρό σχόλιο. Η επιλογή της όποιας αισθητικής στην παρουσίαση είναι όχι μόνο παλιά και μόνιμη ιστορία, είναι πρόκληση για αυτόν που την πλάθει και για αυτόν που την παραλαμβάνει, είναι κυρίως δεμένη με το περιεχόμενο του βιβλίου και την άποψη του εκδότη για το ειδικό αντικείμενο που διαχειρίζεται.
«Τα βιβλία είναι μια κατ’ εξοχήν φορητή μαγεία», «η ζωή δεν υπάρχει για να στηρίζει την τέχνη. Το αντίθετο ισχύει.», «… σκέψη που ξεκινάει στο μυαλό του γράφοντος και στη συνέχεια πηδάει στο μυαλό του αναγνώστη.», γράφει μεταξύ άλλων ο King.
To βιβλίο χωρίζεται σε διακριτά μέρη που διαφέρουν μεταξύ τους στo ύφος, το πνεύμα, τα σημεία, σχεδόν παντού. Το μυστήριο της διαφοράς αυτής λύνεται προς το τέλος. Το «Βιογραφικό Σημείωμα» που προτάσσεται, κυλάει με ενδιαφέρον. Σε αυτό ο συγγραφέας αυτοβιογραφούμενος, αναφέρεται σε κομμάτια της παιδικής και ενήλικης ζωής του που κρίνει ότι συνδέονται είτε καταλυτικά είτε έμμεσα με την διαμόρφωσή του. Και πιστεύει ότι οι συγγραφείς διαμορφώνονται και δεν φτιάχνονται, ότι η τέχνη τα αφήγησης είναι δυνατόν «να ενισχυθεί και να ακονιστεί» (σ. 20). Κόμικς, διαβάσματα, κινηματογράφος, τηλεόραση, εκδότης σχολικής εφημερίδας, τα φοιτητικά χρόνια, δημοσιογράφος… Της σχολής και ο King ότι οι «οι καλές ιδέες… πέφτουν στα καλά καθούμενα πάνω σου από τον ουρανό· δυο προηγουμένως ασύνδετες ιδέες ενώνονται και φτιάχνουν κάτι καινούριο κάτω από τον ήλιο… (σ. 40). Περνά και σε θέματα πιο δύσκολα, στην εξάρτηση από ουσίες: αλκοόλ, μπύρες και ναρκωτικά. Φόβος μήπως τελικά οι ιδέες έρχονται από εκείνες τις σκοτεινές περιοχές του εαυτού. Απεξάρτηση. Προσωπικές καταθέσεις. Ο τρόπος του αμερικανικά ωμός και γυμνός, ταχύς και τραχύς. Στο «Περί Συγγραφής» είναι φορές απόλυτος, καθοδηγητικός και διατυπώνει κάθετα την προσωπική του άποψη. Αν το εύρημα της «Εργαλειοθήκης» με τα τρία επίπεδα, σύντομου ενδιάμεσου μέρους, που περιέχει την γραμματική, το λεξιλόγιο, την μορφή οργάνωσης του κειμένου, τον ρυθμό κυλάει παρόλη την πεζότητά του, στην συνέχεια γίνονται όλα όλο και πιο διδακτικά, με παραδείγματα και κάπου χάνουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη και του επίδοξου συγγραφέα. Βγαίνει στην επιφάνεια ο δάσκαλος της αγγλικής, των σεμιναρίων, των διαλέξεων. Ευτυχώς, διάσπαρτα περνάνε φράσεις πιο ουσιαστικές από οδηγίες για την μη χρήση επιρρημάτων ή της παθητικής φωνής. Όπως το ότι το διαρκές διάβασμα ανατροφοδοτεί, ευχαρίστηση θα πρέπει να συνοδεύει το γράψιμο, το κέρδος δεν παίζει για κίνητρο… Αν δεν μπορέσετε να το διαβάσετε απρόσκοπτα, ακολουθείστε μια από τις συμβουλές του Πενάκ, και φτάστε κατευθείαν στην τελευταία σελίδα (σ. 280), εκεί έχει μια μερίδα από το ίδιο ζουμί του Λιόσα που ισχύει όχι μόνο για το γράψιμο και το διάβασμα αλλά για όλες τις δημιουργίες, ακόμα και τις λεγόμενες ταπεινές και επαναλαμβανόμενες.
Στο «Περί ζωής: Υστερόγραφο» ξαναγυρνάμε στο αυτοβιογραφικό μοτίβο καθώς πρόκειται για το βιβλίο που έβγαλε τον King από το ατύχημά του, τον πόνο, τα χειρουργεία και τον έφερε πίσω στο γράψιμο. Το χρονικό της συγγραφής του Περί συγγραφής λέει ότι το άρχισε τον Νοέμβριο ή Δεκέμβριο του 1997, το άφησε μισό τον Φεβρουάριο ή Μάρτιο του 1998 και το ξανάβαλε μπρος τον Ιούλιο του 1999. Αυτό μάλλον εξηγεί και την διαφορετικότητα μεταξύ των μερών του.
Βιβλία για την γραφή και τις διάφορες τεχνικές της κυκλοφορούν ένα πλήθος, γενικά, ειδικά και ειδικότερα –για παράδειγμα πώς γράφεται μια πανεπιστημιακή εργασία ή μια διατριβή– ποιητικά, αυτοβιογραφικά, θεωρητικά και πρακτικά, κ.λπ. Για να βάλω μια ελληνική δειγματοληπτική πινελιά στην εικόνα της υπόθεσης συγγραφή, κλείνω, με αναφορά στα βιβλία της Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου, Η γραφή και η βάσανος: ζητήματα λογοτεχνικής αναπαράστασης, Πατάκης, Αθήνα 2000, 365 σ., όπου παρουσιάζεται η διαδραστικότητα μεταξύ της ιστορίας, των συγκυριών και γεγονότων της και η λογοτεχνική απόδοσή τους· της Πόλυς Μηλιώρη, Δημιουργική γραφή για μελλοντικούς ομότεχνους, Ψυχογιός, Αθήνα 2006, 452 σ., που έχει προσανατολισμό με χαρακτήρα τεχνικό μιας και περιλαμβάνει 80 ασκήσεις και οδηγίες· της Μαρίνας Ζουμπουλάκη, Πώς να γράψεις, εκδόσεις Introbooks, μα και άλλα.

Το γράψιμο δεν εξαντλείται, οι ιδέες πηγάδι χωρίς πάτο, οι άνθρωποι που τις παλεύουν δημιουργικά στρατιές…