Στην Μαρία,
που διαβάσαμε το ίδιο αντίτυπο
Paul Deslamand, Ένα βιβλίο για πέταμα, μυθιστόρημα, μετάφραση Μαρία Γαβαλά, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2008, 175 σ.
Τυπωμένο στην ελληνική γλώσσα τον Ιανουάριο του 2008, ολόφρεσκο με άλλα λόγια στην ελληνική ζωή του, μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε στην Γαλλία το 2006. Γρήγορη μεταφορά με απόσταση δύο χρόνων, από τα γαλλικά στα ελληνικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκδόθηκε με την ενίσχυση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας. Το έχω παρατηρήσει να συμβαίνει και με άλλες εκδόσεις (του Βασίλη Αλεξάκη λόγου χάρη). Παράδειγμα κρατικής πολιτικής βιβλίου στο εξωτερικό, παράδειγμα προς μίμηση, καλή ιδέα, αξίζει τον κόπο, οεο… Ουπς λίγο απότομη εισαγωγή προέκυψε (να φροντίσω να κλείσω πιο μαλακά).
Ήρωας του βιβλίου, ένα βιβλίο με ανθρώπινες αντιδράσεις και ανησυχίες. Το ανθρωποβιβλίο αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο. Ξεκινά με την ταυτότητά του. Μας συστήνεται: πού, πότε, με ποιες τεχνικές προδιαγραφές (με χαρακτήρες Garamond δεν γινόταν παρά να το συμπαθήσω), σε πόσα αντίτυπα, σχέδια, εξώφυλλο, σημάδια. Με το προφίλ ενός γενικά μέσου βιβλίου καταθέτει μια μαρτυρία, κοινή για όλα τα βιβλία και ιδιαίτερη για κάθε αντίτυπο. Εμπειρίες, ταξίδια, περιπέτειες, ένα ευρύ φάσμα περασμάτων εγκιβωτισμένο σε σκοτεινές αποθήκες, σε βιβλιοπωλεία, βιβλιοπαλαιοπωλεία και βιβλιοθήκες, από ιδιοκτήτες αναγνώστες στους επόμενους, σκέψεις, γούστα και απόψεις, τα λόγια που αντάλλαξε με τα ομόραφα και ομοσυσκευασμένα κατά καιρούς βιβλία. Μια ροή αλλού συνεκτική αλλού πιο χαλαρή. Μεταβάσεις και μεταπτώσεις. Αγορασμένο, δανεισμένο, δωρισμένο, δημοπρατημένο, κλεμμένο, εγκαταλελειμμένο σε ένα παγκάκι, πουλημένο.
Από τη στιγμή της κατασκευής του έχει συναίσθηση της αποστολής του. Αναζητά τους αναγνώστες του. Σκοπός του βιβλίου να ζήσει μέσα από τους αναγνώστες και το ρούφηγμά τους, τις αναγνώσεις τους γιατί ένα βιβλίο δεν μπορεί να είναι χαρούμενο παρά μόνο αν διαβαστεί πολλές φορές από διαφορετικούς ανθρώπους. Τότε θα έχει επιτελέσει τον προορισμό για τον οποίο τυπώθηκε στον κόσμο.
Το βιβλίο μας πάσχει, σαν άνθρωπος, από το υπαρξιακό ζήτημα του τέλους, του μετά και πώς θα έρθει αυτό το μετά, με ποιους όρους. Η αγωνία του για τη φθορά και το κλείσιμο του κύκλου του, επίμονη τίθεται από την αρχή, έρχεται και επανέρχεται. Αγωνία συνειδητή ταυτισμένη με του ανθρώπου. Θα έχει η διαδρομή του την αξία που μπορεί να έχει, θα είναι το τέλος του κοινό και άδοξο, απότομο. Ο φόβος του χαρτοπολτού και της ανακύκλωσης, της αργής βοράς των τρωκτικών και εντόμων, της πυράς, του σκουπιδοτενεκέ, της διάλυσης, του χυμένου καφέ, του σκισίματος, της γήρανσης του χαρτιού κατατρύχουν το βιβλίο.
Κάθε ένα από τα 35 κεφάλαια συνοδεύεται και ένα τσιτάτο ή ένα απόσπασμα, έτσι να σε βάζει σε σκέψεις, να κοντοστέκεσαι πριν διαβείς το κατώφλι του. Τίτλοι βιβλίων από την γαλλική κυρίως και την παγκόσμια γραμματεία είναι οι προσωπικότητες που συμπληρώνουν μαζί με τις ανθρώπινες φιγούρες, την διήγηση, την δράση και το προχώρημα της ιστορίας του βιβλίου μας. Μια γνωριμία με το έργο συγγραφέων. Σχόλια για το σαράκι του γραψίματος. Ένα σωρό θέματα πιάνονται λίγο αλλά καίρια, οι περιπτώσεις συλλεκτών, βιβλιοθηκών, οι θέσεις έκθεσης ενός βιβλίου τα υπέρ και τα κατά, οι τρόποι ανάγνωσης και πάλι αλλιώτικα εδώ, η μεταφορά του περιεχομένου σε οικονομικότερες από πλευράς φύλαξης, συσκευασίες (μικροταινίες και ψηφιακά αντίγραφα) σε βάρος του έντυπου βιβλίου.
Και αν Η αυτοβιογραφία ενός βιβλίου (Βιβλία για βιβλία 10) πραγματεύεται πάνω κάτω το ίδιο θέμα, με την ίδια τεχνική, είναι το πνεύμα που διατρέχει τις σελίδες και διέπει τις διαθέσεις των συγγραφέων αντιδιαμετρικά αντίθετες. Ο συγγραφέας και το βιβλίο για τον Deslamand «δεν πεθαίνει πραγματικά, παρά μόνο μαζί με τον τελευταίο του αναγνώστη» (σ. 124). Και αλλού «το περιεχόμενό μου θα επιζήσει στο πνεύμα εκείνων που με διάβασαν, κι ακόμα πιο πέρα»(σ. 138). Δεν πεθαίνει με την καταστροφή του ως αντικειμένου.
Τελικά, το βιβλίο μας θα συναντήσει το τέλος του απρόσμενα, με έναν τρόπο που δεν μπορούσε να προβλέψει, έξω από τους συνηθισμένους. Με έναν τρόπο που το καλύπτει συναισθηματικά και υπαρξιακά. Νικάει και τον φόβο του θανάτου. Βυθίζεται στη ζεστή πυκνή λάσπη ενός αφρικανικού ποταμού. «Θα αποσυντεθώ για να ξαναζήσω, με τα αρχικά μου συστατικά, μέσα στις ρίζες των δέντρων στην όχθη του ποταμού.» (σ. 168).
Είναι τώρα αυτό πιο μαλακό κλείσιμο;
Ίσως, σε ένα άλλο επίπεδο…
που διαβάσαμε το ίδιο αντίτυπο
Paul Deslamand, Ένα βιβλίο για πέταμα, μυθιστόρημα, μετάφραση Μαρία Γαβαλά, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2008, 175 σ.
Τυπωμένο στην ελληνική γλώσσα τον Ιανουάριο του 2008, ολόφρεσκο με άλλα λόγια στην ελληνική ζωή του, μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε στην Γαλλία το 2006. Γρήγορη μεταφορά με απόσταση δύο χρόνων, από τα γαλλικά στα ελληνικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκδόθηκε με την ενίσχυση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας. Το έχω παρατηρήσει να συμβαίνει και με άλλες εκδόσεις (του Βασίλη Αλεξάκη λόγου χάρη). Παράδειγμα κρατικής πολιτικής βιβλίου στο εξωτερικό, παράδειγμα προς μίμηση, καλή ιδέα, αξίζει τον κόπο, οεο… Ουπς λίγο απότομη εισαγωγή προέκυψε (να φροντίσω να κλείσω πιο μαλακά).
Ήρωας του βιβλίου, ένα βιβλίο με ανθρώπινες αντιδράσεις και ανησυχίες. Το ανθρωποβιβλίο αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο. Ξεκινά με την ταυτότητά του. Μας συστήνεται: πού, πότε, με ποιες τεχνικές προδιαγραφές (με χαρακτήρες Garamond δεν γινόταν παρά να το συμπαθήσω), σε πόσα αντίτυπα, σχέδια, εξώφυλλο, σημάδια. Με το προφίλ ενός γενικά μέσου βιβλίου καταθέτει μια μαρτυρία, κοινή για όλα τα βιβλία και ιδιαίτερη για κάθε αντίτυπο. Εμπειρίες, ταξίδια, περιπέτειες, ένα ευρύ φάσμα περασμάτων εγκιβωτισμένο σε σκοτεινές αποθήκες, σε βιβλιοπωλεία, βιβλιοπαλαιοπωλεία και βιβλιοθήκες, από ιδιοκτήτες αναγνώστες στους επόμενους, σκέψεις, γούστα και απόψεις, τα λόγια που αντάλλαξε με τα ομόραφα και ομοσυσκευασμένα κατά καιρούς βιβλία. Μια ροή αλλού συνεκτική αλλού πιο χαλαρή. Μεταβάσεις και μεταπτώσεις. Αγορασμένο, δανεισμένο, δωρισμένο, δημοπρατημένο, κλεμμένο, εγκαταλελειμμένο σε ένα παγκάκι, πουλημένο.
Από τη στιγμή της κατασκευής του έχει συναίσθηση της αποστολής του. Αναζητά τους αναγνώστες του. Σκοπός του βιβλίου να ζήσει μέσα από τους αναγνώστες και το ρούφηγμά τους, τις αναγνώσεις τους γιατί ένα βιβλίο δεν μπορεί να είναι χαρούμενο παρά μόνο αν διαβαστεί πολλές φορές από διαφορετικούς ανθρώπους. Τότε θα έχει επιτελέσει τον προορισμό για τον οποίο τυπώθηκε στον κόσμο.
Το βιβλίο μας πάσχει, σαν άνθρωπος, από το υπαρξιακό ζήτημα του τέλους, του μετά και πώς θα έρθει αυτό το μετά, με ποιους όρους. Η αγωνία του για τη φθορά και το κλείσιμο του κύκλου του, επίμονη τίθεται από την αρχή, έρχεται και επανέρχεται. Αγωνία συνειδητή ταυτισμένη με του ανθρώπου. Θα έχει η διαδρομή του την αξία που μπορεί να έχει, θα είναι το τέλος του κοινό και άδοξο, απότομο. Ο φόβος του χαρτοπολτού και της ανακύκλωσης, της αργής βοράς των τρωκτικών και εντόμων, της πυράς, του σκουπιδοτενεκέ, της διάλυσης, του χυμένου καφέ, του σκισίματος, της γήρανσης του χαρτιού κατατρύχουν το βιβλίο.
Κάθε ένα από τα 35 κεφάλαια συνοδεύεται και ένα τσιτάτο ή ένα απόσπασμα, έτσι να σε βάζει σε σκέψεις, να κοντοστέκεσαι πριν διαβείς το κατώφλι του. Τίτλοι βιβλίων από την γαλλική κυρίως και την παγκόσμια γραμματεία είναι οι προσωπικότητες που συμπληρώνουν μαζί με τις ανθρώπινες φιγούρες, την διήγηση, την δράση και το προχώρημα της ιστορίας του βιβλίου μας. Μια γνωριμία με το έργο συγγραφέων. Σχόλια για το σαράκι του γραψίματος. Ένα σωρό θέματα πιάνονται λίγο αλλά καίρια, οι περιπτώσεις συλλεκτών, βιβλιοθηκών, οι θέσεις έκθεσης ενός βιβλίου τα υπέρ και τα κατά, οι τρόποι ανάγνωσης και πάλι αλλιώτικα εδώ, η μεταφορά του περιεχομένου σε οικονομικότερες από πλευράς φύλαξης, συσκευασίες (μικροταινίες και ψηφιακά αντίγραφα) σε βάρος του έντυπου βιβλίου.
Και αν Η αυτοβιογραφία ενός βιβλίου (Βιβλία για βιβλία 10) πραγματεύεται πάνω κάτω το ίδιο θέμα, με την ίδια τεχνική, είναι το πνεύμα που διατρέχει τις σελίδες και διέπει τις διαθέσεις των συγγραφέων αντιδιαμετρικά αντίθετες. Ο συγγραφέας και το βιβλίο για τον Deslamand «δεν πεθαίνει πραγματικά, παρά μόνο μαζί με τον τελευταίο του αναγνώστη» (σ. 124). Και αλλού «το περιεχόμενό μου θα επιζήσει στο πνεύμα εκείνων που με διάβασαν, κι ακόμα πιο πέρα»(σ. 138). Δεν πεθαίνει με την καταστροφή του ως αντικειμένου.
Τελικά, το βιβλίο μας θα συναντήσει το τέλος του απρόσμενα, με έναν τρόπο που δεν μπορούσε να προβλέψει, έξω από τους συνηθισμένους. Με έναν τρόπο που το καλύπτει συναισθηματικά και υπαρξιακά. Νικάει και τον φόβο του θανάτου. Βυθίζεται στη ζεστή πυκνή λάσπη ενός αφρικανικού ποταμού. «Θα αποσυντεθώ για να ξαναζήσω, με τα αρχικά μου συστατικά, μέσα στις ρίζες των δέντρων στην όχθη του ποταμού.» (σ. 168).
Είναι τώρα αυτό πιο μαλακό κλείσιμο;
Ίσως, σε ένα άλλο επίπεδο…
3 σχόλια:
Με την ίδια συγκίνηση που μου προκάλεσε το Βιβλίο για πέταμα διαβάζω και την παρουσίαση της Elli. Πολύ σωστά τονίζει τις περιπέτειες του ανθρωποβιβλίου και τις αγωνίες του, την υπαρξιακή του αγωνία, καθώς αναζητεί και σχολιάζει το σκοπό της ζωής του, και τους προβληματισμούς του για το αναπόδραστο τέλος. Σε αντίθεση με τις αντίστοιχες αγωνίες του ανθρώπου, αυτό το βιβλίο γνωρίζει την αποστολή του, το σκοπό της γέννησής του, χαίρεται και απολάμβάνει τη ζωή και προπάντων δεν φοβάται το θάνατο. Χάνεται,νομίζω, όταν ο τελευταίος αναγνώστης δεν το χρειάζεται πια ή όταν το ίδιο δεν μπορεί τίποτε άλλο να του προσφέρει. Διάβασα το βιβλίο χάρη στις παρουσιάσεις του ιστολογίου σας(ένα απλό ευχαριστώ θα είναι λίγο) και εντυπωσιάστηκα, γιατί, πέρα από το θέμα του, θίγει και ζητήματα κοινωνικά, πολιτικά, φιλοσοφικά, τέχνης κ.ά. Τελικά το Βιβλίο για πέταμα δεν είναι καθόλου για «πέταμα». Elli! με το καλό και στις 30 παρουσιάσεις. Το Tobaccorri θα πρέπει να το γιορτάσει.
Το διάβασα σιγά σιγά και, σαν από ειρωνεία, από διάφορα αντίτυπα. Το πρώτο (εκείνο που ήρθε στα χέρια μου πριν μπει σε κάποια χαρτόκουτα για να ξεκινήσει το δρόμο του για τα βιβλιοπωλεία) δε βρίσκεται στη βιβλιοθήκη μου αλλά ξέρω ότι βρίσκεται σε καλά χέρια και έτσι μένω ήσυχη.
Και μιας και έγινε αναφορά στον όρο "κρατική πολιτική βιβλίου" δεν μπορώ να το αφήσω ασχολίαστο. Το ελληνικό ΕΚΕΒΙ υποστηρίζει με επιχορηγήσεις τη μετάφραση ελληνικών βιβλίων και την οργάνωση εκδηλώσεων στο εξωτερικό που αφορούν στο βιβλίο και στην ελληνική λογοτεχνία. Επίσης επιχορηγεί το ΕΚΕΜΕΛ (Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης –Λογοτεχνία και Επιστήμες του Ανθρώπου), υποστηρίζοντας τη δράση του για την προώθηση της εκπαίδευσης νέων μεταφραστών και την οργάνωση συναντήσεων για την προώθηση του διαλόγου των λογοτεχνιών στην Ευρώπη
(http://www.ekebi.gr/greek.html).
Οπότε θέλω να πιστεύω πως η δική μας κρατική πολιτική βιβλίου βρίσκεται σε ένα καλό δρόμο αν και βρίσκεται ακόμα στην αρχή. Μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα του είναι αρκετή για να αποδείξει ότι η αρχή έχει γίνει.
Και πάλι κερδισμένη από τα σχόλια. Ευχαριστώ λοιπόν. Μακάρι οι παρουσιάσεις να έχουν διάρκεια και ενδιαφέρον.
Την ανάγκη για μεταφρασμένα, μη τουριστικά ελληνικά βιβλία, αισθάνσνθηκα τη στιγμή που ήθελα να επικοινωνήσω με ξενόγλωσσους συναδέλφους σε αυτό το επίπεδο και ήταν αρκετά δύσκολο. Οι εκδόσεις Κέδρος είχαν ορισμένους τίτλους στα αγγλικά (κλασικούς αλλά όχι εντελώς πρόσφατους. Το Γαλλικό Ινστιτούτο είχε κάνει μια πιο συστηματική δουλειά με μεγαλύτερη ποικιλία και ποσότητα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειχναν οι ισπανόφωνοι δημιουργώντας έδρες νεοελληνικής λογοτεχνίας σε αρκετά πανεπιστήμια και μεταφράζοντας ακόμα και "δύσκολα" κείμενα. Ορισμένες εκδόσεις κυκλοφορούσαν σε δύο γλώσσες, φωτογραφικού περιεχομένου κυρίως. Είναι αλήθεια ότι το ΕΚΕΒΙ και οι ενώσεις του βιβλιακού χώρου συμμετέχουν πιο συστηματικά στις διεθνείς εκθέσεις και ότι οργανώνονται συναντήσεις πάνω στο θέμα. Αλλά, όπως κάθε θέμα, χρειάζεται σύστημα, επιμονή και συνέπεια για να πείσει.
Δημοσίευση σχολίου