ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ 10

Ζόραν Ζίβκοβιτς, Η βιογραφία ενός βιβλίου, μετάφραση Σλάταν Κλάριτς, Κέδρος, Αθήνα 2006, 276 σ.

Άνθρωποι που πραγματικά αγαπούν το βιβλίο θα ήθελαν να αποκτήσουν αυτό το βιβλίο με τον αυτοβιογραφικό τίτλο, να δουν να ξετυλίγεται άλλη μια ιστορία με πρωταγωνιστή το βιβλίο. Τι πρωτοτυπία έχει φέρει, ποια είναι «η καινούργια είσοδος στο μυστήριο» της συγγραφής για θέμα αγαπημένο και πώς την έχει πλησιάσει, «το κελάδημά» του σύμφωνα με τον Lu Chi (βλέπε Βιβλία για βιβλία 6). Και εγώ ανάμεσα σε αυτούς που κουβαλάνε σαν τρόπαιο στη φωλιά τους και δέχονται κάθε καινούργιο βιβλίο στη ζωή τους σαν δώρο χαράς και εξερεύνησης.
Πόσο με στενοχώρησε που δεν άντεξα να το διαβάσω έως το τέλος. Το μέσιασα και μετά το ξεφύλλιζα ακατάστατα μπρος πίσω. Γιατί έπρεπε να διαβάσω να γκρεμίζεται με λόγια σκληρά με υπαινιγμούς μιας αίσθησης του αστείου και μίζερης κριτικής κάθε συντελεστής του κόσμου του βιβλίου. Να διαβάζω σε κάθε σελίδα, σε κάθε αράδα την αποδόμηση του βιβλιακού μέσου. Ένα βιβλίο που δεν έχει κεφάλαια, δεν χωρίζεται πουθενά, ρέει συνεχώς βομβαρδίζοντας κάθετα, οριζόντια, χιαστί, αλύπητα ό,τι έστω άπτεται του έντυπου λόγου. Οι προσωπικότητες καρικατούρες υπερβολικά δοσμένες φτάνουν στα άκρα της αμηχανίας ή της σκληρότητας, στο όνομα ενός σατιρικού ύφους.
Τα βιβλία προσωποποιούνται και μιλάνε για να αποδείξουν την ανωτερότητά τους (έξυπνα, σοφά, νοήμονα) έναντι του ανθρώπινου είδους. Γκρινιάζουν ατελείωτα για την συμπεριφορά των αναγνωστών που τους κακοφέρονται ασυλλόγιστα σαν κουρασμένα κομπλεξικά από γεννησιμιού τους χωρίς καμιά αίσθηση της επικοινωνίας. Όλα τα ενοχλούν: το διάβασμα σε ανοιχτούς χώρους αλλά και η φύλαξη σε κλειστούς, το γύρισμα των σελίδων, οι σημειώσεις και οι υπογραμμίσεις (μουτζούρωμα), το σκίσιμο (δίκαια εδώ), οι φωτοτυπίες, ο δανεισμός, η καταδίκη του στην πυρά αλλά και η αχρησία τους, όλοι οι τρόποι ανάγνωσης. Μετά περνάμε σε παραθετική αφήγηση όπου κρίνονται οι βιβλιοθήκες για το κοινό, τα βιβλιοπωλεία (σκλαβοπάζαρα), οι κλέφτες, οι εκπτώσεις, τα ξεπουλήματα, οι σφραγίδες, τα παλαιοπωλεία, οι βιβλιοφάγοι και φανατικοί συλλέκτες, τα σχολικά βιβλία (γενοκτονία), οι πλασιέδες και πλανόδιοι πωλητές και παλαιοπώλες, οι συγγραφείς, οι εκδοτικοί οίκοι, οι γραμματείς, οι επιμελητές, οι παρουσιάσεις, το εξώφυλλο και το χαρτί, ο όγκος και η εμφάνισή του, η εμπορικότητα, οι κριτικοί, οι δημοσιογράφοι, τα βραβεία και οι επιτροπές κρίσης και όλη η λειτουργία του κυκλώματος, τα τυπογραφεία, οι στοιχειοθέτες και πάει λέγοντας.
Στο τέλος διά στόματος ενός εκδότη μετά από ένα καταιγιστικό λογύδριο και πάλι, ανακοινώνεται ο θάνατος του βιβλίου με την έλευση και εγκαθίδρυση του οπτικού δίσκου που έχει κάτι το χαιρέκακο και τελεσίδικο. Κανένας προβληματισμός για αλληλοσυμπλήρωση και συνύπαρξη. Ένα στραμπουληγμένο, ό,τι να’ ναι τέλος, αρκεί να φύγει από τη μέση το βιβλίο. Αλήθεια, τι δυστυχισμένο βιβλίο να αναφέρεται στον εαυτό του με τόσο μηδενισμό και απαξία
Ακόμα και αν σε ορισμένα σημεία μπορεί δίκαια να έθετε ζητήματα ήταν με τέτοιο τρόπο που άθελά μου ξεσήκωνε την εσωτερική μου αντίδραση, και ένα έντονο μάμαλο. Τέτοια και τόση αντίδραση που ήθελα να απαντήσω στο ίδιο ύφος επιχείρημα το επιχείρημα, εικόνα την εικόνα που έχει στήσει. Ούτε καν για αστείο δεν μπορούσα να το πάρω (μόνο το παράπονο έπαιρνε εμένα) ούτε σαν ανατρεπτική θεώρηση που μπορούν να έχουν τα πράγματα για το πνεύμα της γραφής και το είδος της κριτικής του. Δεν είναι δα τα βιβλία τόσο υπερεκτιμημένα για να έχουν κουράσει και να τα φέρουμε σε ένα ίσο. Ότι ως «πνευματικά προϊόντα» διακινούνται με οικονομικούς όρους είναι γεγονός. Και υπομειδιώντας με θωρεί ο συγγραφέας στο αφτί του εξωφύλλου όπου σημειώνεται ότι το αντικείμενό του είναι η θεωρία της λογοτεχνίας (δηλαδή την έχει φάει με το κουτάλι και τη λογοτεχνία και τη θεωρία) και ότι έχει γράψει δώδεκα μυθιστορήματα από τα οποία τρία τουλάχιστον από τον τίτλο τους αναφέρονται στο βιβλίο, στη βιβλιοθήκη και τον συγγραφέα (δηλαδή το έχει τσακίσει το ζήτημα κατ’ επανάληψη).
Τώρα γιατί για δέκατο Βιβλίο για βιβλία, αντί για το «δέκα το καλό», διάλεξα ένα που τόσο πολύ με εκνεύρισε, θέτει ένα ερώτημα φύσης ή θέσης αντιδραστικής. Το σκέφτομαι προβληματισμένη χριστουγεννιάτικα…