Νίκος Παντελάκης, «Σαν να διάβασα ένα βιβλίο». Ο βιβλιοπώλης της Εστίας αφηγείται, επιμέλεια Παναγιώτης Σουλτάνης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας-Ι.Δ.Κολλάρου & Σίας Α.Ε., Αθήνα 2003, 193 σ., σειρά: μαρτυρίες.
Οι άνθρωποι του βιβλίου είναι πολλοί, πολλοί περισσότεροι από όσοι γενικά νομίζουμε. Είναι μια στρατιά διαφόρων ειδικοτήτων, κρίκοι μιας αλυσίδας όπου κανένας κρίκος δεν είναι δυνατόν να λείπει γιατί ο ένας περασμένος μέσα τον άλλο εκτείνεται λίγο μακρύτερα, πιάνει πρώτα την δημιουργία και στην συνέχεια την διάχυση των βιβλίων. Και η διάθεση, τα ράφια των βιβλιοπωλείων και των βιβλιοθηκών –ξύλινα, σιδερένια ή ηλεκτρονικά-, οι πάγκοι των περιπτέρων και των πλανόδιων πωλητών με τις ατημέλητες στοίβες και όπου αλλού, είναι ένα σημαντικό σχεδόν τελικό στάδιο. Ίσως από τα πιο καίρια γιατί τι σημασία έχει αν κάτι υπάρχει μεν μα δεν βρίσκεται, δεν φαίνεται, δεν είναι ορατό και προσβάσιμο.
Οι άνθρωποι των βιβλιοπωλείων κατέχουν θέσεις κλειδιά στην αλυσίδα. Με τον τρόπο τους βγάζουν ένα ένα τα βιβλία στον έξω κόσμο, τα δίνουν για υιοθεσία, φροντίζουν να τους βρουν μάτια να τα διαβάσουν, σπίτια να περάσουν την ζωή τους.
Την ιστορία ενός τέτοιου ιδιαίτερου ανθρώπου που είναι υπεύθυνος για την τύχη πολλών βιβλίων από τα μικράτα του, πλησιάζουμε μέσα από την αφήγηση του Νίκου Παντελάκη. Βρέθηκε από ανάγκη στον χώρο γιατί έπρεπε να εργαστεί σε ηλικία δέκα ετών και ταίριαξε διά βίου. Ο πόλεμος ήταν η πιο μεγάλη παρέμβαση στην ζωή του Νίκου Παντελάκη από τον κόσμο των βιβλίων. Ταυτισμένος με τον ιστορικό εκδοτικό οίκο και το βιβλιοπωλείο της Αθήνας, την Εστία, κοιτάζει και παρά έξω, γενικότερα τα εκδοτικά πράγματα: τα τυπογραφεία και τους τυπογράφους, τους εκδοτικούς οίκους, τις δουλειές και την πορεία τους, τα βιβλιοπωλεία, την ζωή που δίνουν και που έχουν, το ξεκίνημα του καθενός, την πρωτοτυπία που έφεραν, τα παλιά, τα ξένα βιβλία, τις ειδικεύσεις, τους συγγραφείς με τις ανησυχίες τους. Τους γνωρίζει από κοντά σαν αληθινούς ανθρώπους με τα χούγια και τις αδυναμίες τους, εκεί που εμείς οι άλλοι, τους μαθαίνουμε μέσα από τα κείμενά τους, από την επεξεργασμένη απόσταση της γραφής. Όλοι φίλοι και γνωστοί του. Η αφήγηση έχει αμεσότητα και την ζωντάνια του προφορικού λόγου. Αναπλάθεται ένα κλίμα του βιβλιόκοσμου στον οποίο ανήκει και ενδιαφέρεται να γνωρίζει.
Είναι μια προσωπική μαρτυρία με ιδιαίτερο βάρος από μόνη της γιατί καλύπτει μια μακρά περίοδο ογδόντα χρόνων, ενός ανθρώπου που πιο βαθιά μέσα στα άδυτα του βιβλιοπεριβάλλοντος δεν γίνεται να υπάρξει. Και είναι πολύτιμη όπως κάθε μαρτυρία, από όλα τα πεδία που είτε σταδιακά είτε με βαθιές τομές αλλάζουν δραστικά και μεταμορφώνονται.
Οι νέες τεχνολογίες έχουν πολλών ειδών εφαρμογές στον τομέα του τυπωμένου λόγου και του βιβλίου, όχι μόνον τυπογραφικά και εκδοτικά μα και στην διακίνηση. Τα ηλεκτρονικά πωλητήρια και βιβλιοπωλεία προσφέρουν καινούριες δυνατότητες. Η αναζήτηση γίνεται με άνεση, χωρίς σκυψίματα και σκόνες, χωρίς χρονικό περιορισμό, μέρα, νύχτα, αξημέρωτα. Μπορείς να δεις το εξώφυλλο, και όλη την ταυτότητα της επιλογής σου, να πάρεις πρόγευση του περιεχομένου και να δεις τι είπαν άλλοι συναναγνώστες που το έχουν διαβάσει, να καθοδηγηθείς μάλιστα από τα δικά τους διαβάσματα. Δεν έχεις βάρη και κουβαλήματα. Υπάρχει η ευκολία της αποστολής στο σπίτι, να σε περιμένει ένα πακέτο επιστρέφοντας από την δουλειά σου σαν ξεχασμένο δώρο προς τον εαυτό σου, που περπάτησε έως την πόρτα σου και δεν ήξερες πότε ακριβώς θα φτάσει. Μεγάλη διευκόλυνση για όσους κατοικούν σε απόμακρες περιοχές και για όσους δεν έχουν πια τις ίδιες αντοχές. Από την άλλη κάτι λείπει σε όσους είναι «μετανάστες στην τεχνολογία» («technology immigrants»), δηλαδή έχουν γνωρίσει και τους παλιούς τρόπους και η τεχνολογία τους βρήκε αργότερα. Τους λείπει η αίσθηση της αφής, το χαρτί δεν είναι το ίδιο σε πάχος, σε υφή, σε ποιότητα. Τους λείπει η μυρωδιά του μελανιού ποτισμένου στο χαρτί που δεν είναι εκεί, και οι άλλες αναθυμιάσεις που βγάζει ένα βιβλίο. Τα φώτα, ο κόσμος που σιωπηλά φυλλομετρά παραδίπλα, το σύνολο των σχημάτων και των χρωμάτων, η ατμόσφαιρα. Τους λείπει ο Νίκος και όλοι οι Νίκοι που ήξεραν στα διάφορα βιβλιοπωλεία. Βέβαια, προς το παρόν που βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο, μπορούμε να έχουμε και τα δυο: και ατέλειωτες ιντερνετικές διαδρομές και προσωπικές συναντήσεις.
Υ.Γ. Πάλι δεν είπα ούτε τα μισά από όσα είχα σχεδιάσει (απειλητικό αυτό) αλλά δεν μπορώ να κλείσω χωρίς να κάνω δύο πληροφοριακού τύπου αναφορές: α) στο Συνέδριο με θέμα «ΜΜΕ & Λογοτεχνία: το παρόν και το μέλλον μιας συμπόρευσης», που έγινε στις 28 και 29 Νοεμβρίου 2007, οργανωμένο από την Εταιρεία Συγγραφέων και την Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας-Γενική Γραμματείας Ενημέρωσης (πολλά είχα να πω για όσα άκουσα, και δεν το παρακολούθησα και όλο) και β) μόλις κυκλοφόρησε το καινούριο βιβλίο του Umberto Eco, Αναμνήσεις επί χάρτου: κείμενα για τη βιβλιοφιλία. Ο τίτλος μιλάει από μόνος του.
Οι άνθρωποι του βιβλίου είναι πολλοί, πολλοί περισσότεροι από όσοι γενικά νομίζουμε. Είναι μια στρατιά διαφόρων ειδικοτήτων, κρίκοι μιας αλυσίδας όπου κανένας κρίκος δεν είναι δυνατόν να λείπει γιατί ο ένας περασμένος μέσα τον άλλο εκτείνεται λίγο μακρύτερα, πιάνει πρώτα την δημιουργία και στην συνέχεια την διάχυση των βιβλίων. Και η διάθεση, τα ράφια των βιβλιοπωλείων και των βιβλιοθηκών –ξύλινα, σιδερένια ή ηλεκτρονικά-, οι πάγκοι των περιπτέρων και των πλανόδιων πωλητών με τις ατημέλητες στοίβες και όπου αλλού, είναι ένα σημαντικό σχεδόν τελικό στάδιο. Ίσως από τα πιο καίρια γιατί τι σημασία έχει αν κάτι υπάρχει μεν μα δεν βρίσκεται, δεν φαίνεται, δεν είναι ορατό και προσβάσιμο.
Οι άνθρωποι των βιβλιοπωλείων κατέχουν θέσεις κλειδιά στην αλυσίδα. Με τον τρόπο τους βγάζουν ένα ένα τα βιβλία στον έξω κόσμο, τα δίνουν για υιοθεσία, φροντίζουν να τους βρουν μάτια να τα διαβάσουν, σπίτια να περάσουν την ζωή τους.
Την ιστορία ενός τέτοιου ιδιαίτερου ανθρώπου που είναι υπεύθυνος για την τύχη πολλών βιβλίων από τα μικράτα του, πλησιάζουμε μέσα από την αφήγηση του Νίκου Παντελάκη. Βρέθηκε από ανάγκη στον χώρο γιατί έπρεπε να εργαστεί σε ηλικία δέκα ετών και ταίριαξε διά βίου. Ο πόλεμος ήταν η πιο μεγάλη παρέμβαση στην ζωή του Νίκου Παντελάκη από τον κόσμο των βιβλίων. Ταυτισμένος με τον ιστορικό εκδοτικό οίκο και το βιβλιοπωλείο της Αθήνας, την Εστία, κοιτάζει και παρά έξω, γενικότερα τα εκδοτικά πράγματα: τα τυπογραφεία και τους τυπογράφους, τους εκδοτικούς οίκους, τις δουλειές και την πορεία τους, τα βιβλιοπωλεία, την ζωή που δίνουν και που έχουν, το ξεκίνημα του καθενός, την πρωτοτυπία που έφεραν, τα παλιά, τα ξένα βιβλία, τις ειδικεύσεις, τους συγγραφείς με τις ανησυχίες τους. Τους γνωρίζει από κοντά σαν αληθινούς ανθρώπους με τα χούγια και τις αδυναμίες τους, εκεί που εμείς οι άλλοι, τους μαθαίνουμε μέσα από τα κείμενά τους, από την επεξεργασμένη απόσταση της γραφής. Όλοι φίλοι και γνωστοί του. Η αφήγηση έχει αμεσότητα και την ζωντάνια του προφορικού λόγου. Αναπλάθεται ένα κλίμα του βιβλιόκοσμου στον οποίο ανήκει και ενδιαφέρεται να γνωρίζει.
Είναι μια προσωπική μαρτυρία με ιδιαίτερο βάρος από μόνη της γιατί καλύπτει μια μακρά περίοδο ογδόντα χρόνων, ενός ανθρώπου που πιο βαθιά μέσα στα άδυτα του βιβλιοπεριβάλλοντος δεν γίνεται να υπάρξει. Και είναι πολύτιμη όπως κάθε μαρτυρία, από όλα τα πεδία που είτε σταδιακά είτε με βαθιές τομές αλλάζουν δραστικά και μεταμορφώνονται.
Οι νέες τεχνολογίες έχουν πολλών ειδών εφαρμογές στον τομέα του τυπωμένου λόγου και του βιβλίου, όχι μόνον τυπογραφικά και εκδοτικά μα και στην διακίνηση. Τα ηλεκτρονικά πωλητήρια και βιβλιοπωλεία προσφέρουν καινούριες δυνατότητες. Η αναζήτηση γίνεται με άνεση, χωρίς σκυψίματα και σκόνες, χωρίς χρονικό περιορισμό, μέρα, νύχτα, αξημέρωτα. Μπορείς να δεις το εξώφυλλο, και όλη την ταυτότητα της επιλογής σου, να πάρεις πρόγευση του περιεχομένου και να δεις τι είπαν άλλοι συναναγνώστες που το έχουν διαβάσει, να καθοδηγηθείς μάλιστα από τα δικά τους διαβάσματα. Δεν έχεις βάρη και κουβαλήματα. Υπάρχει η ευκολία της αποστολής στο σπίτι, να σε περιμένει ένα πακέτο επιστρέφοντας από την δουλειά σου σαν ξεχασμένο δώρο προς τον εαυτό σου, που περπάτησε έως την πόρτα σου και δεν ήξερες πότε ακριβώς θα φτάσει. Μεγάλη διευκόλυνση για όσους κατοικούν σε απόμακρες περιοχές και για όσους δεν έχουν πια τις ίδιες αντοχές. Από την άλλη κάτι λείπει σε όσους είναι «μετανάστες στην τεχνολογία» («technology immigrants»), δηλαδή έχουν γνωρίσει και τους παλιούς τρόπους και η τεχνολογία τους βρήκε αργότερα. Τους λείπει η αίσθηση της αφής, το χαρτί δεν είναι το ίδιο σε πάχος, σε υφή, σε ποιότητα. Τους λείπει η μυρωδιά του μελανιού ποτισμένου στο χαρτί που δεν είναι εκεί, και οι άλλες αναθυμιάσεις που βγάζει ένα βιβλίο. Τα φώτα, ο κόσμος που σιωπηλά φυλλομετρά παραδίπλα, το σύνολο των σχημάτων και των χρωμάτων, η ατμόσφαιρα. Τους λείπει ο Νίκος και όλοι οι Νίκοι που ήξεραν στα διάφορα βιβλιοπωλεία. Βέβαια, προς το παρόν που βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο, μπορούμε να έχουμε και τα δυο: και ατέλειωτες ιντερνετικές διαδρομές και προσωπικές συναντήσεις.
Υ.Γ. Πάλι δεν είπα ούτε τα μισά από όσα είχα σχεδιάσει (απειλητικό αυτό) αλλά δεν μπορώ να κλείσω χωρίς να κάνω δύο πληροφοριακού τύπου αναφορές: α) στο Συνέδριο με θέμα «ΜΜΕ & Λογοτεχνία: το παρόν και το μέλλον μιας συμπόρευσης», που έγινε στις 28 και 29 Νοεμβρίου 2007, οργανωμένο από την Εταιρεία Συγγραφέων και την Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας-Γενική Γραμματείας Ενημέρωσης (πολλά είχα να πω για όσα άκουσα, και δεν το παρακολούθησα και όλο) και β) μόλις κυκλοφόρησε το καινούριο βιβλίο του Umberto Eco, Αναμνήσεις επί χάρτου: κείμενα για τη βιβλιοφιλία. Ο τίτλος μιλάει από μόνος του.
1 σχόλιο:
Οι άνθρωποι του βιβλίου είναι πολλοί. Διαφορετικοί μέσα στους αιώνες. Ο καθένας έχει να πει τη δική του ιστορία που όλες μαζί δημιουργούν μια μεγάλη ιστορία, την ιστορία του βιβλίου. Μια ιστορία που ακόμη και αυτή τη στιγμή γράφεται.
Οι βιβλιοπώλες, όπως και οι βιβλιοθηκονόμοι, καλούνται να εργαστούν έτσι ώστε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του αναγνωστικού κοινού, το τελευταίο κομμάτι της όμορφης αυτής αλυσίδας.
Δημοσίευση σχολίου