ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ 8

Δημήτρης Μαμαλούκας, Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα, μυθιστόρημα, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2007, 306 σ.


Έχουν γραφεί αστυνομικά μυθιστορήματα με φόντο δράσης βιβλιοθήκες σε διάφορες ιστορικές περιόδους, αρκετά και ορισμένα υπέρ διάσημα. Έχουν γραφεί ιστορίες αναζήτησης ενός πολύτιμου βιβλίου, μήλον της έριδος, αντικείμενο του πόθου για το οποίο γίνεται αγώνας δρόμου για την απόκτησή του. Η περίπτωση αυτού του αστυνομικού διαφέρει, καθώς εδώ η βιβλιοθήκη δεν είναι ο περίγυρος και όσα αναδύονται από την ατμόσφαιρα μιας συνηθισμένης βιβλιοθήκης, έστω και υποβλητικής: σιωπή και γωνιές, μυστικά και μυστήρια, ράχες σε γραμμική παράταξη, σκόνη, ξεχασμένα σημειώματα ανάμεσα στις σελίδες, μισοί χάρτες που οδηγούν σε θησαυρούς.
Η βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής ή μάλλον η μοιραία πρωταγωνίστρια. Η βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα, μια οντότητα υπαρκτή ενός υπαρκτού φανατικού συλλέκτη βιβλίων είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από την αστυνομική πλοκή. Ο Αρτινός Μόστρας, γραμματικός του Ιγνάτιου, μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας, έζησε στην Δυτική Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα. Το πάθος του για τα βιβλία ήταν τόσο δυνατό που δεν τον περιόριζε η ισχνή οικονομική του κατάσταση. Συγκρότησε μια σημαντική βιβλιοθήκη που, όπως παρακολουθούμε και στο μυθιστόρημα, μέσα από την αποσπασματική αλληλογραφία του, τον απασχολούσε ιδιαίτερα και ανησυχούσε για την τύχη της. Τα αυθεντικά γράμματα του Μόστρα χρησιμεύουν ως στοιχεία εντοπισμού βιβλίων της συλλογής του και ερμηνείας για την τύχη της.
Κανένα πρόσωπο της αστυνομικής ιστορίας δεν είναι αθώο, όχι μόνο με την ποινική έννοια του όρου αλλά ένοχοι αισθημάτων θυμού, εκδίκησης, φυσικών αδυναμιών, διαστροφών. Ακόμα και ο αφηγητής της ιστορίας, παρόλη τον αυτοσαρκασμό του, έχει να κρύψει, έχει κρύψει ένοχες συμπεριφορές που τον βάζουν σε κίνδυνο, αφού μάλιστα έχει τελειώσει η δράση, και η πρωταγωνίστρια (η βιβλιοθήκη) έχει ολοσχερώς και αμετάκλητα πεθάνει (καταστραφεί). Σήμερα, η τύχη της Βιβλιοθήκης είναι γνωστή αποσπασματικά, αφορά μέρη του συνόλου της (παρόμοια τύχη έχουν και άλλες βιβλιοθήκες σημαντικών λογίων, όπως για παράδειγμα αυτές του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου και του Σπυρίδωνα Ζαμπέλιου). Όλες τους αναζητούνται προκειμένου να ανασυσταθούν έστω και σε επίπεδο καταλόγου (να ξέρουμε τι περιείχαν) και αποτελούν θέματα μελέτης και ιστορικής έρευνας.
Η δράση τοποθετείται στην Ιταλία (Ρώμη, Βενετία και αλλού) και οι χαρακτήρες έχουν διαφορετικές καταγωγές, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο στο μυθιστόρημα ένα ύφος κοσμοπολίτικο του καιρού μας αλλά και της εποχής του Μόστρα.
Παρακολουθήσεις, κυνηγητά, φόνοι, απαγωγές, όπλα, σωματοφύλακες και μπράβοι, γρήγορα αυτοκίνητα, εντυπωσιακές αισθησιακές γυναίκες, άνθρωποι του πλούτου, του υπόκοσμου, του νόμου, θύματα και θύτες. Και ο Ελληνοϊταλός Νικόλα Μιλάνο πουλά συστηματικά βιβλία της βιβλιοθήκης του πατέρα του προκειμένου να ζήσει, ακροβατώντας άλλοτε στο όριο του ειλικρινούς βιβλιόφιλου και άλλοτε του κυνικού αργόσχολου. Συναντιέται με τον Σκούρα (πρόσωπο σκοτεινό) με την προοπτική να του πουλήσει ένα από τα βιβλία του που κάποτε ανήκε στην πολύτιμη συλλογή του Μόστρα. Η βιβλιοθήκη του Σκούρα είναι η ίδια η βιβλιοθήκη του Μόστρα εμπλουτισμένη και με ορισμένα δικά του συμπληρωματικά αποκτήματα. Ο σχεδιασμός φύλαξης και προστασίας της από φυσικές καταστροφές (συνθήκες φύλαξης, έντονη ηλιοφάνεια, πλημμύρα, πυρκαγιά) και από ανθρώπινες απειλές παραπέμπει σε καταφύγιο και στρατηγικό επιτελείο των παρανοϊκών κακών που καταδιώκει στις αποστολές του ο James Bond. Και όπως όλες οι τέλειες κατασκευές και τα θεωρητικά σχήματα έχουν το αδύνατο σημείο τους που είναι δυνατόν να το γνωρίζει μόνο κάποιος από τα μέσα, το ίδιο ισχύει και για τη βιβλιοθήκη του Σκούρα. Καταστρέφεται από το οργισμένο και αδιάφορο για την χάρη των βιβλίων πρωτοπαλίκαρο, τον Ιβάν. Η βιβλιοθήκη του Μόστρα χάνεται για μια φορά ακόμα.

Οι βιβλιοθήκες του καθενός ως σύνολο έχουν την σημασία τους. Γιατί αν είμαστε αυτό που τρώμε, διαμορφώνουμε εικόνα και άποψη, σκεφτόμαστε σε συνάρτηση με αυτά που έχουμε τροφοδοτήσει το εργαλείο το νου, με άλλα λόγια και με αυτά που έχουμε διαβάσει ή ενδιαφερθεί να μαζέψουμε. Οι αναγνώσεις, οι διαβασμένες βιβλιοθήκες αποτελούν τα συστατικά της σκέψης μας, προδίδουν την δεξαμενή από όπου αντλήθηκε ουσία.